"Kaptan-ı Derya" Osmanlı İmparatorluğu'nda deniz kuvvetlerinin başkomutanı veya denizcilikle ilgili en üst düzey komutanı olarak görev yapan kişidir. "Derya" kelimesi deniz anlamına gelirken, "Kaptan-ı Derya" ifadesi bu denizlerin kaptanı veya efendisi anlamına gelir.
Kaptan-ı Derya'nın görevi, Osmanlı donanmasının yönetimi, denizlerdeki askeri operasyonların planlanması ve yürütülmesi, limanların güvenliği ve ticaret yollarının korunması gibi denizcilikle ilgili genel stratejik kararları almak ve uygulamaktır. Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu'nun deniz ticaretini desteklemek ve deniz yoluyla askeri gücünü sürdürmek de Kaptan-ı Derya'nın sorumlulukları arasındaydı.
Kaptan-ı Derya, Osmanlı İmparatorluğu'nun genellikle denizci olan yetenekli ve tecrübeli askerleri arasından seçilirdi. Bu pozisyon, zaman zaman büyük denizcilik ustaları veya stratejik dehalar tarafından da işgal edilmiştir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun deniz kuvvetlerindeki başkomutanlık görevine "Kaptan-ı Derya" denmesi, Osmanlı'nın denizcilikteki önemli konumunu ve denizlerdeki gücünü vurgulayan bir ifadedir. Bu pozisyon, Osmanlı İmparatorluğu'nun genişlemesi ve deniz ticaretinin gelişimi için hayati bir rol oynamıştır.
Kaptan-ı Derya. Osmanlı bahriyesinde en büyük âmir ve donanma baş komutanına verilen ad. Günümüzde Deniz kuvvetleri komutanı (Oramiral rütbesi). Kapudan Paşa, Kaptanlık, eskiden Gelibolu Sancakbeyi olana verilen bir rütbeydi. Fakat Barbaros Hayreddin Paşa îtibâren kaptanpaşalık, beylerbeyi rütbesindeki şahıslara verilmiştir. 16. yüzyılın son yarısıyla 17. yüzyıldan sonra da vezirlere verilmeye başlandı ve bu şekilde devâm etti. Eğer kaptanpaşa vezir değilse, sıfatı “Cezayir Beylerbeyi” olurdu. Umumiyetle kaptanpaşaların denizcilikten gelmeleri şart değildi. Eyâlet vâlileri veya kubbe vezirlerinden biri de kaptanpaşa olabilirdi.
Kaptan-ı derya tâbiri, 1867’e kadar kullanılmış, bu târihten sonra bahriyenin bütün işleri “Bahriye Nezâreti” adlı bir teşkilâta verilmiştir. Kaptan-ı deryâlık 1876 Haziran ayında Kayserili Ahmed Paşanın
ikinci Bahriye Nâzırlığında yeniden ihdas edilmişse de, aynı yıl Bahriye Nezâreti‘ne dönüşmüştür.
Geniş olarak: Kapudan Paşa, Kaptanı Derya Nedir, Tarihi, Görevleri