Orucun rüknü, “oruç süresince orucu bozan şeylerden kendini tutmak”tır. Orucun şartlarının üç gurubta incelemek gerekir;
Vücûbunun şartları (farz olmasının şartları)
- Müslüman olmak: Buna göre, hayatinin belli bir döneminden sonra müslüman olan kimseye, müslüman olmasından önceki devrede oruç farz olmadığından, bu devrede geçen oruçları kaza etmesi gerekmez.
- Akıl: Ramazanda temyiz kudretini yitiren ve Ramazan ayı çıktıktan sonra temyiz kudretine tekrar kavuşan kimseye bu oruçları kaza etmesi gerekmez (fakat Ramazan ayı içinde aklî melekesini tekrar kazanırsa geçen oruçları kaza etmesi gerekir).
- Buluğ: Buluğ çağından önce oruç farz değildir; fakat yedi ve özellikle on yaşından itibaren çocukları oruca teşvik etmek gerekir ve temyiz kudretine sahib müslüman çocukların oruçları sahihtir.
Edâsının farz olmasının şartları (muayyen zamanında tutma gereğinin şartları)
- Sağlıklı olmak: Oruç tutamayacak kadar hasta olanlar, orucu muayyen zamanında tutmaya mecbur değildir; böyleleri orucu daha sonra kaza ederler. Oruç tutmaları halinde zarar doğmasından korkan hamile ve emzikli kadınlar ile pir-ı fânî (çok yaşlı) kişiler de bu guruba girer. Ancak, çok yaşlıların bir daha oruç tutma takati bulamayacakları tahmin ediliyorsa, kaza yerine hergün için bir fidye (bir fitre tutarı) fakirlere tasadduk ederler. Hayız ve nifas da, orucu edâen tutmanın farziyetini kaldırır; ayrıca bu halde tutulan oruç sahih olmaz.
- Mükîm olmak: Seferî olanlar (yolcular) da dilerlerse, orucu muayyen vaktinde tutmayıp daha sonra kaza ederler.
Sıhhatinin şartları (tutulan orucun sahih olmasının şartları)
- Niyet: Oruç ibadet maksadıyla tutulmadığı takdirde, ibadet niyeti olmaksızın şu veya bu sebeble oruç suresince oruç bozan şeylerden sakınmış olmakla oruç sahih (geçerli) olmaz. Niyetin kalpten geçirilmesi yeterlidir. Sözle ifadesi mendub olmakla birlikte, sıhhat şartı değildir. Meselâ, sahura kalkmak niyetin ifadesidir. Ramazan orucu, vakti belirlenmiş adak ve genel olarak nâfile oruçları için güneşin batmasından ertesi gün kaba kuşluğa (öğle öncesine) kadar niyet edilebilir ve mutlak olarak oruca niyet yeterlidir. Kaza, keffâret ve vakti belirlenmemiş adak oruçları için, fecr-i sâdıktan önce niyet etmek gerekir ve hangi oruca niyet edildiği belirtilmelidir.
- Hayız ve nifastan temiz olmak: Kadınların aybaşı hali görürlerken veya lohusa iken oruç tutmaları geçerli olmaz; kadınlar bu dönemde oruçları daha sonra kaza ederler.