Hacı Torun Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

Hacı Torun Efendi (1799-1885) Osmanlı âlimi.

Kayseri’de doğdu. Asıl adı Mehmed Sa­lih’tir. Küçük yaşta babası Çukurluzâde Ahmed vefat edince âlim bir zat olan an­ne tarafından dedesi Hacılarlı Mûsâ Efendi’nin himayesine girdi. Dedesi tarafın­dan “torun” diye çağrıldığından halk ara­sında Tbrun Efendi diye anıldı. Dedesinin ölümü üzerine halasının kocası Kıranardıızâde Hacı Seyyid Ağa’nın yanında kaldı ve yirmi yaşına kadar dokumacılıkla meş­gul oldu.

Bir gece rüyasında Hz. Peygamber’in kendisine bir mushaf vererek “oku” dedi­ğini söyleyen Torun Efendi, dokumacılığı bırakarak Mürekkepçi İsmail Efendİ’nin derslerine devam etmeye başladı. Yanı-koğlu Camii imamı Hacı Derviş Efendimden kıraat okudu. Müderris Göncüzâde Kasım Efendİ’nin yanında tahsilini tamamlaya­rak ondan icazet aldı. Ayrıca Ankaravî Sarı Abdullah Efendizâde Mehmed Efendİ’nin derslerine katıldı ve Râşid Efendi Kütüp­hanesi hâfız-ı kütübü Hacı Salih Vahdetî’den Telhîşü’i-Miftâh ve el-Mutavvel adlı eserleri okudu.

Torun Efendi, dersiam Hocazâde Meh­med Efendİ’nin ölümü üzerine Kayseri Câmi-i Kebîr’ine dersiam oldu ve burada otuz yıla yakın bir süre ders okutarak yüzlerce öğrenci yetiştirdi. Talebeleri arasında en meşhurları damadı Divriklİ Emin Efendi ile Küçük Hacı Hafız Efendi, müftü Nail Efendi, müftü Mesud Efendi ve müftü Hacı Enver Efendi’dir.

Hacca giden Torun Efendi Mekke, Me­dine ve Şam’daki bazı âlimlerle tanıştı ve onlarla ilmî sohbetlerde bulundu. Dönüş­te uğradığı Karaman’da müftü Hâdimîzâ-de Abdullah Hasib Efendİ’nin bazı eserle­rini istinsah etti. Daha sonra Câmi-i Kebîr’de ders vermeye devam etti. 1254 (1838) yılında yazdığı İşârâtü’l-Kafân adlı eserini Sultan Abdülmecid’e takdim edince (1258/1842) kendisine hazineden 2S0 kuruş maaş bağlandı. Yetmiş yaşına kadar öğrenci yetiştiren Hacı Torun Efendi, bundan sonra sadece Beyzâvî tefsiriyle Şahîh-i Buhârî okuttu ve kendini ibadete verdi. Hacı Torun Efendi 22 Zilhic­ce 1302(2 Ekim 1885) tarihinde Kayseri’de vefat etti ve Hunat Hatun Türbesi yanına defnedildi.

Eserleri

1- İşârâtü’l-Kur’ân. Kur’an âyetlerinin yerlerinin bulunabilmesi için hazırlanmış kılavuz niteliğindeki bu ese­rin Kayseri Râşid Efendi ve Süleymaniye kütüphanelerinde nüshaları vardır.

2- Mif-tâhu’l-hayât. Bu eser de Tuhte-i Vehbi’­deki kelimeler için hazırlanmış bir anah­tar kitaptır. Hacı Torun Efendi’nin bunlar­dan başka kırâat-i aşerenin tertibini açık­layan Risâletü’I-indiröciyye, Kur’ân-ı Ke­rîm tilâvetinden sonra Fatiha öncesinde okunan “sübhâne rabbike rabbi’l-izze-ti…”(Sâffât 37/180) âyetiyle ilgili Hayye’l-hak ve zahar, ayrıca Tenbîhü’l-ağ-biyâ ve Risale iî tcfrîfâti’l-ahkâmi’ş-şer’iyye adlı eserlerinin de bulunduğu kaydedilmektedir.

TDV İslâm Ansiklopedisi