Şeyg Hacı Halife (ö. 894/1489) Zeyniyye tarikatı şeyhlerinden.
Aslen Kastamonulu bir aileye mensuptur. Ailesinin veya kendisinin Bursa’ya ne zaman gelip yerleştiği bilinmemektedir. İyi bir tahsil gördükten sonra Zeyniyye tarikatı şeyhlerinden Abdüllatîf el-Kudsfnin halifesi Tâceddin İbrahim Karamânfye intisap ederek sülûkünü tamamladı ve icazet aldı. Şeyhinin vefatı üzerine (872/1467) onun halifesi ve Zeyniyye tekkesi seccade-nişini sıfatıyla faaliyet gösterdi. Çok sayıdaki müridi arasında Alâeddin Fenârî, Dimetoka kadısı Şücâ’ Çelebi, Rüstem Halife. Şeyh Kara Ali. Halim Çelebi ve İbrahim Paşa gibi bazı âlim ve devlet adamlarını saymak mümkündür. Bursa Zeyniyye tekkesinin aynı zamanda Hacı Halife Zaviyesi olarak da tanınması onun bu tarikattaki önemini gösterir.
Babası ile birlikte Hacı Halife’nin sohbetinde bulunan Lâmiî Çelebi onu alçak gönüllü, güler yüzlü, cömert, ilim ve marifet ehli bir kişi olarak tanıtır.
Hacı Halife mutedil bir tasavvuf anlayışına sahiptir. Tarikatta güze! sonucun iyi bir başlangıca bağlı bulunduğuna, ilk adımını ciddi ve samimi bir şekilde atan talibin sonunun iyi olacağına İnanır. Şeyhlerinin keramet sahibi olduğuna inanmayı müridler için şart koşmaz; onların şeriat çerçevesinde Hakk’ın yolunu tuttuklarına inanmalarını yeterli görür. Aşırı zühd hayatına taraftar olmayan Hacı Halife’ye göre sâlikin gayesine ulaşabilmesi için her şeyi ile Allah’a yönelmesi gerekir.
Bursa Kadısı Kadızâde’nin kader ve cebir konusundaki sorusuna verdiği cevap onun bu mesele hakkındaki görüşlerini yansıtması bakımından önemlidir. Hacı Halife, cebri tahkik ehlinin ve mukallidin cebri olmak üzere ikiye ayırır. Tahkik ehli emredileni yapma, yasaklananı terket-me esasına sarıldıktan sonra iradesini bırakarak her işini Allah’a havale eder. Mu-kallid ise tam aksine dinî emir ve yasaklar hususunda iradesini terkettikten sonra her işi nefsin arzusuna havale ederek keyfine göre hareket eder ve kendini mazur gösterir ki bu küfürdür.
Lâmiî Çelebi. Hacı Halife’nin dervişlerinden birinin onun sözlerini derlediğini söylüyorsa da eser hakkında herhangi bir bilgiye rastlanmamıştır.
Zeyniyye tarikatı silsilesinde önemli bir yeri bulunan Hacı Halife’nin kabri Bursa Zeynîler Mezarlığı’ndadır. Vefatından sonra müridlerinden Bolulu Çelebi ile Safiyyüddin Mustafa halifeleri sıfatıyla Hacı Halife Zâviyesi’nde irşad faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.
TDV İslâm Ansiklopedisi