Mali Tarihi -Tekrur (Tukular) Devleti Dönemi, Hakkında Bilgi

Bu devletin gerçek kurucusu el-Hâc Ömer olup 1850′-li yıllarda bugünkü Gine’deki Dingiray’dan (Dinguiraye) hareketle Manding, Hasonke ve Kaarta Masasi Bamanan Krallığı’nı hâ­kimiyeti altına aldı. Fransızlar’ın müttefiki Dioukha Samballa Diallo’nun hâkimi olduğu Haso’nun (Khasso) merkezi Medi­ne’de Fransız menfaatlerine karşı müca­dele etmek zorunda kaldı. Haso’ya karşı uyguladığı abluka Fransızlar tarafından püskürtülünce (1857) el-Hâc Ömer gü­neydoğuya doğru yönelerek bazı şehirle­ri ele geçirdi. Onun ilerlemesi karşısında Segu hâkimi Bina Ali Diarra ve Mâsînâ hâkimi güçlerini birleştirdiler. Buna rağ­men el-Hâc Ömer, 10 Mart 1861 tarihin­de Segu’yu alarak oğlu Seku Amadü Tall’i buraya idareci yaptı. Bina Ali kaçarak Mâsînâ’da Ahmedü Ahmedü’ye sığındıysa da müttefik birlikleri yenildi ve Mâsînâ’nın merkezi Hamdallahi 16 Mayıs 1862 tari­hinde el-Hâc Ömer’in eline geçti: Bina Ali ve Ahmedü Ahmedü idam edildi. Fakat bu arada el-Hâc Ömer de Hamdallahi’de ablukaya alındı. Gece çıkan yangından faydalanarak Bandiagara istikametine hareket etti ve 12 Şubat 1864’te Degem-bere mağaralarında üç çocuğuyla birlikte kayboldu. Yerine geçen Segu’daki oğlu Seku Amadü kısa zamanda Mâsînâ’dan Faleme’ye. Tinkisso’dan Sahil’e kadar ge­niş bölgenin hâkimi oldu. Bu devletin Se­gu, Nioro, Bafıng ve Dinguiraye isimli dört eyaleti vardı. el-Hâc Ömer’in yeğeni Tidi-ane Tali, Mâsînâ’yı ele geçirdiği için bu­rası onun idaresinde müstakil hale geldi. Seku Amadü, kardeşlerinin düşmanlığı ve askerlerin hoşnutsuzluğu gibi iç huzur­suzluklar yanında Fransızlarla da müca­dele etmek zorunda kaldı. Tekrûr Devleti Nijer bölgesinde İslâm’ın yayılmasına bü­yük katkı sağladı. Bu dönemde Segu ve Nioro şehirleri geliştiği gibi hâkimiyet al­tındaki yerlerde çok sayıda cami inşa edil­di, açılan Kur’an mekteplerinde İslâm eği­timi verildi. Arapça okuma yazma mec­buriyeti getirildi ve mahallî dil olan Fûlâ­nî, Arap harfleriyle yazılmaya başlandığı için o güne kadar sözlü olan edebiyat yazı­ya geçirildi. Bütün Bilâdüssûdan’ın Fran­sız işgali öncesinde tek bir devletin sınır­lan altında toplanması, sömürgecilik son­rası kurulacak Mali Cumhuriyeti’nin tabii sınırlarının belirlenmesinde etkili oldu. Özellikle tarih ve tasavvuf alanında yaz­dığı eserlerle bölgede hüküm süren diğer devlet adamlarından farklılık gösteren el-Hâc Ömer, gençlik yıllarında Tîcânî ta­rikatına intisap ettiği için idaresi altın­daki topraklarda bu tarikat büyük nüfuz kazandı.

  • Mali Tarihi -Bağımsızlık Dönemi- Hakkında Bilgi
  • Mali Tarihi -Fransız İşgali ve Sömürgecilik Dönemi- Hakkında Bilgi
  • Mali Tarihi -Gâne (Gana) İmparatorluğu Dönemi-
  • Mali Tarihi -Mali İmparatorluğu (Sultanlığı) Dönemi, Hakkında Bilgi
  • Mali Tarihi -Masina/Dina Devleti- Dönemi, Hakkında Bilgi
  • Mali Tarihi -Tinbüktü Paşalığı- Dönemi, Hakkında Bilgi
  • Mali Tarihi -Songay İmparatorluğu (Sultanlığı)- Dönemi
  • Mali Tarihi, Tarihçesi, Hakkında Ansiklopedik Bilgi
  • Mali Fiziki, Coğrafya, Dili, Etnik, Dini Yapı, İklim Hakkında Bilgi
  • Mali Başkenti, Nüfusu, Yüzölçümü, Hakkında Bilgi
  • Mali Kültür, Medeniyeti -Kütüphaneler-
  • Mali Kültür, Medeniyeti -Eğitim- Hakkında Bilgi
  • Mali Kültür, Medeniyeti -İslam, Dini Hayat- Hakkında Bilgi
  • Mali Kültür, Medeniyeti -Mimari- Hakkında Bilgi
  • Mali Kültür, Medeniyeti -İlmi Hayat- Hakkında Bilgi
  • Mali Kültür, Medeniyeti -Edebiyat- Hakkında Bilgi

TDV İslâm Ansiklopedisi

Daha yeni Daha eski