Muhtelefün fîh. Güvenilirliği hakkında ihtilâf edilen râvi veya hadis anlamında terim.
Sözlükte “ihtilâf edilmiş” anlamına gelen muhtelefün fîh tabiri, terim olarak “rivayet ettiği hadis bazı âlimler tarafından kabul edilip bazılarınca edilmeyen râvi” mânasında kullanılmaktadır. Ayrıca sahih veya zayıf olduğu konusunda ihtilâf bulunan hadis ve hakkında görüş birliği bulunmayan dinî meseleleri de ifade etmektedir. Bu anlamı karşılamak üzere bazan fîhi halfün, fîhi hulfün, fîhi hilâ-fün ve uhtülife fîh tabirleri de geçer.
Mütekacldimîn dönemi hadis âlimleri muhtelefün fîhi terim mânasında pek kullanmamışlardır. Nitekim cerh ve ta’dîl terimlerine dair ilk eserlerin müellifleri olan İbn Ebû Hatim ve İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî bu tabirden söz etmemiştir. Terime ilk defa Endülüslü Ebû Ali el-Gassânî yer vermiş, hadis râvilerini üçü makbul, üçü merdud, biri muhtelefün fîh olmak üzere yedi tabakaya ayırmış, son tabakadaki râvilerin âdil olup olmadığının bilinmediğini, onların bazı rivayetlerde tek kaldığını (teferrüd) belirtmiş, bunların rivayetlerini bir kısım muhaddisler kabul ederken bir kısmının reddettiğini söylemiştir.
Zehebî ve Zeynüddin el-lrâki beşli tasniflerinde bunları cerhin beşinci mertebesinde, Süyûtî ve Şemseddin es-Sehâvî altılı tasniflerinde cerhin altıncı mertebesinde saymışlardır. Buna göre muhtelefün fîh cerhin en hafif mertebesindeki lafızlarından biridir. Bu mertebedeki râviler bir kısım âlimlerce güvenilir bulunduğundan bazan sika râvilerin en alt mertebesinde kabul edilmiştir. Bu mertebede yer alan râvilerin hadisleri delil olarak kullanılmayıp sadece i’tibar güvenilir başka sened-leri bulunup bulunmadığını araştırma için yazılır.
Genelde cerh ve ta’dîl açısından râvin durumunu tesbit için kullanılan muhteb fün fîh tabiri sahih olup olmadığı konusuı da ihtilâf edilen hadisleri de ifade ede Nitekim İbnü’s-Salâh sahih hadisi mütt fekun aleyh ve muhtelefün fîh olmak üzre ikiye ayırmış, “muhtelefün fîh sahil tabiriyle, müttefekun aleyh olan sahih h dişteki bazı özellikleri taşımadığı için s, hih olup olmadığı hususunda âlimlerin il tilâf ettiği hadis çeşitlerini kastetmişti Diğer bir ifadeyle muhtelefün fîh olan sahih hadisler mürsel olan, güvenilir müdt lis râviler tarafından kimden duyulduc açıkça belirtilmeden rivayet edilen, birç( güvenilir râvi tarafından müsned olar; nakledildiği halde bir sika tarafından mü sel olarak rivayet edilen, hadis konusunc uzman sayılmayan güvenilir kimseler v ya sözüne güvenilir bid’at ehli tarafında nakledilen hadislerdir. E tür hadisler sahih olmakla birlikte değı itibariyle müttefekun aleyh olan sahih h dişlerden bir mertebe sonra gelir.
TDV İslâm Ansiklopedisi