ABHERÜ’L-AŞIKİN Rûzbİhân-ı Baklî’nin (ö. 606/120) aşk ve âşıklar hakkında Farsça olarak, kaleme aldığı tasavvuf! eseri.
Bir önsöz ile otuz bir bölümden meydana gelen eserde ilâhî ve beşerî (hakikî ve mecazî) aşkla âşıkların mahiyeti üzerinde durulur. Başka bir deyişle tasavvufî aşkın bir hikâyesi dile getirilir ve bu aşk esas alınarak sâlik’lerin aşmaları gereken hal ve makamlar izah edilir.
Eserin bölüm ve konu başlıkları Arapça’dır. Birinci bölümde aşk ilâhî, aklî ruhanî, behimî ve tabii olmak üzere beş kısma ayrılır. Her birinin kısaca tanımı yapılıp mahiyeti, hangi tip insanlarda bulunduğu ve âşık ile maşuk arasındaki münasebetler belirtilir. Baklî. bu kitabında her şeyi aşk üzerine temellendirir. Âşık-mâşuk münasebetlerini, velayet havf, recâ. vecd. yakın, mükâşefe, müşahede, muhabbet, şevk ve diğer makamları hep aşk esasına göre yorumlamaya çalışır.
Eserde âyetlere, sûfîlerin her zaman faydalandığı nebevî ve kudsî hadislere. Arapça-Farsça atasözlerine, ayrıca Farsça ve Arapça şiirlere yer verilir. Müellifin görüşlerini ispat etmek için âyetleri kendine göre yorumladığı ve pek çok zayıf hadisi, hatta mevzu olanları bile kullandığı görülür. Düşündüğü gibi yazdığı ve muhtemelen yazdıklarını sonradan düzeltme imkânı bulamadığı için lafız mânaya feda edilmiş, dil bilgisi, fesahat ve belagat kurallarına pek riayet edilmemiştir. Genellikle düz bir nesirle yazılmış olmakla birlikte seçili ibarelere de yer verilmiştir. Arapça cümlelerin Farsça ibare ve cümleler içinde veya başında yer alması eserin diğer bir özelliğini teşkil eder.
‘Abherü’l- câşıkîn’ın, Muhammed Muîn ve Henri Corbin tarafından Farsça ve Fransızca birer önsöz ve geniş bir haşiyeler kısmı ile ilmî neşri yapılmıştır. Bu neşirde eserin birinci bölümü H. Corbin tarafından Fransızca’ya tercüme edilmiş ve genel bir değerlendirme yapılarak anlaşılması güç yerler şerhedilmiştir.
Bibliyografya
1- Baklî, Abherü’I-âşıkin (nşr. Muhammed Muîn-H. Corbin), Tahran-Paris 1958 (M. Mum, Farsça Önsöz. H. Corbin, Le Jasmin des Fidetes d’amour, Fransızca Önsöz); Brockelmann, GAL Suppl, I, 735.
2- A. Münzevî. Fihrist, Tahran 1349 hş., K/2.
3- Nazif Hoca. Ruzbihân al-Bakli ve Kitâb Kaşf at-Asrâr’i ile Farsça Bâzı Şiirleri, İstanbul 1971.
4- H. Corbin, En İslam İranien: aspects spirituels et philosophigues iII, Paris 1972.
5- H. Corbin, “Abhar al-Âseqîn”, Elr., 1,214-215.
Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi