AHMED b. CEMİL el-ÂMİDİ Anadolu’da adı bilinen ilk İslâm mimarı.
Hayatı hakkında bilgi yoktur. X. yüzyıl başlarında Abbasî Halifesi Muktedir-Billâh tarafından yeniden inşa ettirilen Diyarbekir surlarında çalıştığı, Harput (Dağ) Kapısı ile Mardin (Tel) Kapısı bölümlerindeki 297 (909) tarihli dört kitabede adının bulunmasından anlaşılmaktadır. Kitabelerden “el-mühendis” unvanını taşıdığı ve Diyarbekirli (Âmidi) olduğu öğrenilen Ahmed b. Cemil’in surları yeniden inşa sırasında eski plan ve cephe düzenlerine bağlı kalıp kalmadığını, değişiklik yapmış ise bunların hangi bölümlerde ve ne ölçüde olduğunu tesbit etmek bugün için mümkün değildir. Ancak Diyarbekir’in pek çok defa mâruz kaldığı muhasaralar sırasında çeşitli biçimlerde zorlanmalarına rağmen bu kapıların bugüne kadar sağlam vaziyette kalmış olmalarında, Anadolu’daki İslâm mimarisinin adı bilinen bu ilk sanatkârının mühendislik bilgisiyle ve uyguladığı inşaat tekniğindeki başarısıyla büyük pay sahibi olduğu anlaşılmaktadır.
TDV İslam Ansiklopedisi