ALKİBİADES (İÖ 450-404)
Atinalı komutan. Çanakkale ve İstanbul boğazlarının denetiminin Atina’ya geçmesini sağlamıştır.
Atina’da doğdu, Frigya’da (Kütahya ve Afyon bölgesi) öldü. Atinalı siyasetçi Kleinias’ın oğlu, Perik-les’in yeğenidir. Perikles’in evinde büyüdü, iyi bir eğitim ve öğrenim gördü; aynı zamanda Sokrates’in öğrencisi oldu.
İÖ 431’de başlayan Atina ve İsparta arasındaki Peloponnesos savaşları, İÖ 421’de Atina delegesi Nikias’m çabasıyla kesilmiş ve Nikias Barışı adıyla bir barış antlaşması imzalanmıştı. Bu, Atina için başarı sayılabilecek bir antlaşmaydı. Ancak, savaş ülke ekonomisini alt üst etmişti. Alkibiades, bu koşullarda siyasi yaşama atıldı ve başkomutan seçildi. Demokratlarla birleşerek Nikias’a karşı cephe aldı. İsparta’nın düşmanı olan Yunan kent devletlerinden Argos, Elis ve Mantinea ile bir ittifak sağladı ve İsparta ile savaşı yeniden başlatarak, Peloponnesos’a bir ordu gönderdi. Ispartalılar, IÖ 418’de Mantinea Savaşı’nda Atina ve Argos ordularını büyük bir yenilgiye uğrattılar. Alkibiades bu başarısızlığından ötürü sürgüne gönderilmek üzereyken, barıştan yana olan Nikias’la uzlaşma sağladı ve İÖ 417-416 yılları için Alkibiades ve Nikias yönetime seçildiler.
İsparta’yı yenilgiye uğratmanın tek yolu, Sicilya’ yı, Attika-Delos Deniz Birliği’ne sokmaktı. Alkibiades, İÖ 415’te Sicilya’ya bir sefer yapılmasını planladı ve Nikias ile Lamahos’un da katıldığı büyük bir ordu ile Sicilya’ya hareket etti.
İsparta’ya sığınması
Sicilya’ya vardıktan kısa bir süre sonra Alkibiades, bir içki sofrasında tanrılara hakaret etmekle suçlandı ve kurulan soruşturma komisyonunca Atina’ ya çağrıldı. Bunun üzerine, Alkibiades İsparta’ya sığındı ve Sicilya seferinin bütün planlarım açıkladı. Ardından, Atina’da vatan hainliği suçundan idama mahkûm edildi ve bütün mallarına el kondu.
Lamahos’un ölümü üzerine ordunun başında yalnız kalan Nikias, İsparta karşısında uzun süre direnemedi. İÖ 413’te büyük kayıplar vererek yenildi. Siraküzalılar, Atinalılar’ı taş ocaklarına atarak öldürdüler, Nikias’ı da idam ettiler. İsparta, Atina’ya kesin bir darbe indirebilmek için Persler’le ittifak yaptı. Alkibiades komutasında bir donanma, Iyonya’ daki kimi kentleri Attika-Delos Deniz Birliği’nden çıkardı. Pers orduları İyonya’ya girdi ve deniz birliği tümüyle dağıldı.
Ispartalılar’la arası bozulan ve ülkesine dönmek isteyen Alkibiades, Atina’da siyasi gücün demokratlardan, oligarşi yanlılarına kaymasından yararlandı. Bir yandan Persler’i Atina’nın yok edilmesi yerine, Atina ile İsparta arasında bir denge kurulmasının yararına inandırmaya çalışırken, öbür yandan Atina’ daki oligarşi yanlılarına, tek kurtuluş yolunun Perslerle birleşmekten geçtiğini öğütledi. Ancak, Persler’ den yardım alamayınca, oligarşi yanlıları onunla ilişkilerini keserek iktidara geldiler.
Bu kez demokratların safına geçen Alkibiades, hâlâ demokratların kontrolündeki donanmaya komutan oldu. Atina donanması, İÖ 411’de Çanakkale Atina’ya Boğazı’nda, Kinossemo ve Abidos’ta iki zafer kazan- dönüşü dı. Alkibiades, İÖ 410’da, Marmara Denizi’nde Peloponnesos donanmasını büyük bir yenilgiye uğrattı. Bir yıl sonra da Byzantion (İstanbul) ve Kalkedon’u (Kadıköy) ele geçirerek, boğazların denetiminin yeniden Atina’ya geçmesini sağladı. Bu başarılar, Atina’da demokratların yönetime geçmesine yol açtı. İÖ 408’de, büyük bir donanmayla Atina’ya dönen Alkibiades, bir kahraman gibi karşılandı, Yurttaşlık hakları geri verildiği gibi, sınırsız yetkiyle kara ve deniz kuvvetleri komutanlığına getirildi.
Bu yıllarda Persler, Ispartalılar’la birleşerek Atina’yı yıkmayı planladılar. Pers ordusunun başına, Pers Kralı II. Dareios’un oğlu Kiros, İsparta ordusunun başına da Lysandros adlı bir komutan geçti. Persler’in Ispartalılar’la işbirliği yapması üzerine Alkibiades İÖ 407’de donanmasıyla Anadolu kıyılarına çıktı. Burada donanmanın bir bölümünün komutasını üzerine alan Atinalı Amiral Antiyokos, Lysandros tarafından yenilgiye uğratıldı. Alkibiades, bu başarısızlıktan dolayı başkomutanlıktan alınınca Trakya’ daki çiftliğine çekildi. Atina’nın kesin olarak yenilmesinden sonra da Persler’in eline geçen Frigya’ ya sığındı. Burada, Ispartalılar’m isteği üzerine Persler’ce öldürtüldü.
• KAYNAKLAR: Platon, Alkibiades, 1963; Thukydides, Peloponnesos’lularla Atina’hlann Savaşı, 2 Cilt, 1950-1958.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi