1930’larda İspanya: Kısa Ömürlü Cumhuriyet
Avrupa’nın bütününde dört yüzyıla yayılan Rönesans, dini reformlar, aydınlanma ve burjuva devrimleri, Ispanya’ya hemen hemen hiç uğramadı. 20 yy’a gelindiğinde Ispanya’da Avrupa’nın en bağnaz Katolik kurum ve gelenekleri, büyük toprak sahipleri ile el ele hüküm sürmekteydi. Krallık 1931’de yerini Cumhuri-yet’e bıraktığında siyasi yaşamda ilk kez söz sahibi olan Cumhuriyetçiler, tüm bu köklü dönüşümleri kısa bir dönemde gerçekleştirmek görevi ile karşı karşıya kaldılar.
Yeni düzenin belkemiğini oluşturan Cumhuriyetçiler, siyasi ve ideolojik konumlan açısından bir dizi ikilemle karşı karşıyaydılar: Laikliği ve toprak reformunu savunmaları açısından papaz-aristokrat-kralcı asker üçlüsünün rahatını kaçıracak kadar radikal; ancak bu üçlünün temeldeki egemenliğini yok edecek dönüşümleri gerçekleştiremeyecek kadar da ılımlıydılar. Bu yüzden birkaç yıl sonra Cumhuriyet’in mezarını kazacak olan kralcı generalleri ordudan temizleyemedikleri gibi, kendilerinden daha radikal siyasi güçlerle de uyumlu ittifak sağlayamadılar.
Cumhuriyet’in bir başka temel ikilemi, iktisadi programı halktan destek görürken, laikliğinin hoşnutsuzlukla karşılanmastydı. Toprak reformunun gündeme geldiği dönemlerde Cumhuri-yetçiler’e destek veren yoksul köylüler, kiliseye karşı reformlara kalkışıldığında yüzlerce yıllık yoksullukları içinde tek umar olarak Katoliklik ’ e sarılmış oldukları için Cumhuriyet’in karşısına çıkmış, seçimlerde ve daha sonra iç savaş sırasında dini bayrak yapan gericilerin safına geçmişlerdir.
Bir yandan dini yapı ve ideolojinin aşılması için tarihsel koşulların oluşmamışlığı, öte yandan Cumhuriyetçiler’in tutarsız radikalizmi, Cumhuriyet’in Falanjistler karşısında yenilgisini hazırladı. Iç savaş, Cumhuriyet’in yenilgisiyle sona ererken, 1931-1936 arasında kısmen meydan okunan Katolik kurum ve düşünceler, “İspanya ’da ya Katolik olunur ya da hiçbir şey ” diyen Franco’nun bayrağı altında kırk yıl için daha egemenliklerini ilan ediyorlardı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi