ARİSTON (İÖ 3.yy)
Eski Yunanlı bilge. “Aristonculuk” adı verilen felsefe akımının kurucusudur.
Yaşamı konusunda yeterli bilgi yoktur. Kimi kaynaklara göre, Sakız’da doğmuş, Stoacılık’ın kurucusu Zenon’dan öğrenim görmüş, bir süre Atina’da ders vermiştir.
Ariston felsefeye Zenon’un öğretisini eleştirmekle girmiş, Stoacılık’ın mantık, fizik konularındaki görüşlerine yeni bir yorum getirerek, karşı çıkmıştır. Ona göre mantık, kavramlar içinde sıkışıp kaldığından yararlı değildir,
Fizik, içerdiği konular nedeniyle, bilgi alanında geliştirici değildir. Fiziğin ortaya attığı sorunlara çözüm bulma olanağı yoktur. Bu sorunlar, belleğimiz dışında kaldığından düşünme yeteneğimizi aşar. Tanrısal özden kaynaklanan varlıkları bilmemiz, kavramamız söz konusu değildir. Bu nedenle felsefenin fizik sorunlarıyla ilgilenmesi gereksizdir.
Ariston’a göre felsefenin temel sorunlarını içeren, onlara çözüm arayan bilgi alanı ahlaktır. Yaşam süresince hangi kurallara göre davranılması gerektiğini bildiren ilkelerin önemli bir bölümü ilk gençlik yıllarında öğrenilir. Bu ilk edinilen eğitici bilgiler, ahlakın özünü oluşturur. Felsefe sorunlarıyla ilgilenmeye başlanılan dönemde, bilgi, iyiliğin, erdemin, doğruluğun ne olduğunu, genel niteliklerini öğretir. En yüce iyilik erdemdir, erdemin dışında yüce bir değer yoktur. Bütün kötülüklerin kaynağı alçaklıktır.
Ariston’a göre diyalektik, yeni bir nesne öğretmez, daha önceden bilinen kavramlar arasında bağlantı kurmakla oyalanır, “bir örümcek ağma benzer”, bu nedenle de yararsızdır.
Ariston, Stoacı olmasına karşılık, Stoa öğretisinin bütün görüşlerine katılmaz; özellikle değerler konusunda Stoa anlayışından bambaşka bir düşünceye bağlanmıştır. Bütün değerleri erdem ile alçaklık başlıkları altında toplaması, başka bir değerler düzeni tanımaması Stoa görüşüyle bağdaşmaz. Stoacılık’ın önem verdiği fizik sorunlarına kuşkucu bir gözle bakması, ahlak sorunlarını yaşam olaylarından kaynaklandırması, eğitim konusunda aile içinden başlayan bir uygulamayı benimsemesi onu Stoa anlayışından ayırır. İşte felsefe tarihinde “Aristonculuk” adı verilen görüşün doğmasına yol açan olay budur.
Yazılı kaynaklar arasında özellikle Diogenes Laertius, Ariston’un birçok yapıtının bulunduğunu bildirmektedir; ancak bunlar günümüze kalmamıştır.
Ariston’un görüşleri, kendisinden sonra gelen yazarların alıntılarından öğrenilmektedir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi