GIEREK, Edward (1913 – 29 Temmuz 2001, Cieszyn, Polonya)
Polonyalı siyaset ve devlet adamı. 1970-1980 arasında Polonya Birleşik İşçi Partisi 1.Sekreteri olarak ülkeyi yönetmiştir.
6 Ocak 1913’te Katowice’nin Porabka köyünde doğdu. Maden işçisi olan babasının bir iş kazası sonucu ölümü üzerine, annesiyle birlikte Fransa’ya göç etti. 1926’da öğrenimini yarıda bırakarak Pas-de-Calais’deki kömür madenlerinde çalışmaya başladı. 1931’de Fransız Komünist Partisi’ne girdi. 1934’te Fransa tarihinin ilk oturma grevini örgütleyenlerle birlikte tutuklanarak Polonya’ya gönderildi. Polonya’da askere alındı. 1937’de Belçika’ya, giderek kömür madenlerinde çalışmaya başladı. Aynı yıl Belçika Komünist Partisi’ne girdi. 1940’ta Belçika’nın Alman orduları tarafından işgali üzerine, yeraltı direniş hareketine katıldı. 1944’te Belçika’nın Alman işgalinden kurtulmasından sonra Belçika Komünist Partisi’ nin Polonya Dairesi sorumlusu oldu. 1945’te Polon-yalı Yurtseverler Birliği’nin ve Polonya İşçi Partisinin Belçika şubelerinin kurulmasına katkıda bulundu. 1946’da Belçika’daki Polonyalılar Ulusal Konse-yi’nin başkanı oldu ve bu görevini 1948’de Polonya’ya dönene dek sürdürdü.
1948’de Polonya’ya döndükten sonra Polonya Birleşik İşçi Partisi (PBİP) Merkez Komitesi’ne bağlı olarak çalışmaya başladı. 1951-1954 arasında Katowi-ce’de PBİP Katowice bölgesi sekreteri olarak parti çalışmalarını örgütledi. 1954’te PBİP 2. Kongresi’nde Merkez Komitesi’ne seçildi ve Ağır Sanayi Bürosu başkanı oldu. Temmuz 1956’da Poznan’da ortaya çıkan grevler sırasında Politbüro’ya girdi. Ekim’de Gomulka PBİP 1.Sekreteri olduktan sonra Politbüro’ dan alındı. Katowice’de parti çalışmalarını sürdüren Gierek, Ocak 1957’de Ulusal Sejm’e (Parlamento) seçildi. Mart 1959’da yeniden Politbüro’ya alındı.
Mart 1957-Aralık 1970 arasında PBİP Katowice bölgesi 1.Sekreteri olarak çalıştı. Polonya’nın en önemli sanayi bölgesi olan Katowice’de sanayinin geliştirilmesi ve halkın tüketim talebinin karşılanması için çaba gösterdi.
Aralık 1970’te gıda maddelerinin fiyatlarının % 30 oranında artması üzerine başlayan grev ve gösterilerde çok sayıda kişi öldü ve yaralandı. 20 Aralık’ta Gomulka PBİP l.Sekreterliği’nden alındı ve bu göreve Gierek getirildi. Polonya halkını ulusal birliğe çağıran Gierek, gıda maddeleri fiyatlarının iki yıl süreyle dondurulacağını, ücretlerin artırılacağını ve yaşam koşullarını düzeltmek için önlemler alınacağını açıkladı.
Haziran 1976’da gıdamaddeleri fiyatlarındamey-dana gelen % 60 oranındaki artış, Polonya’da yeni gösterilerin ve grevlerin başlamasına neden oldu. Gierek’in uygulamaya koyduğu istikrar programıyla, dışalımın azaltılması, sanayide verimliliğin artırılması ve yiyecek maddelerinin yedeklenmesi amaçlanıyordu. Ancak dünya iktisadi bunalımının da etkisiyle, Polonya’nın dış ticaret hacmi daraldı, yatırım hızı ve
büyüme oranı düştü. Mart 1979’da Batı ülkeleri bankalarından borç almak zorunda kalan Polonya’nın dış borçları hızla yükseldi. Nisan 1979’da yeni gösteriler baş gösterdi.
Şubat 1980’de Gdansk’taki Lenin Tersanesi’nde ücret artışı istemiyle başlayan grevler, Temmuz 1980’de etin pazarlanmasında uygulanan yeni bir işlem sonucu et fiyatlarının artması üzerine tüm Polonya’yı sardı. Ağustos 1980’de Lenin Tersanesi’nde greve giden işçiler, başta ücret artışı ve bağımsız sendikaların kurulması olmak üzere bir dizi istemde bulundular. Grevler birkaç gün içinde diğer işkollarına da yayıldı. 30-31 Ağustos 1980’de işçilerin önderi Lech Walesa ile başbakan yardımcısı M.Jagielski, Sejm’in onayladığı 21 maddelik Gdansk Antlaşması’ nı imzaladılar. Antlaşmada PBİP’nin toplumun itici gücü olduğu kabul ediliyor, işçileri temsil edecek sendikaların kurulması öngörülüyor, ayrıca toplumsal güvenliğe ilişkin bir dizi karar yer alıyordu.
İşçiler 1 Eylül’de Lenin Tersanesi’nde işbaşı yaptılar. Ancak diğer işyerlerindeki, özellikle kömür ve bakır madenlerindeki grevler sürdü.
Gierek 6 Eylül 1980’de sağlık nedenlerini gerekçe göstererek PBİP l.Sekreterliği’nden istifa etti. Yerine Stanislaw Kania geçti. Aralık 1980’de PBİP Merkez Komitesi üyeliğinden uzaklaştırılan Gierek, PBİP’nin Temmuz 1981’de toplanan 9.Kongresi’nde partiden çıkarıldı. 1981’de savaş durumu ilan edilmesi üzerine tutuklandı, 1983’te serbest bırakıldı.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi