GILSON, Etienne (1884)
Fransız felsefe tarihçisi ve filozof. Özellikle Orta Çağ tarihi üzerinde ve çağdaş felsefe sorunlarının çözümünde Thomas’ın geliştirdiği yöntemi uygulamıştır.
13 Haziran 1884’te Paris’te doğdu. Petit Seminai-re de Notre-Dame-des Champs ve Sorbonne’da öğrenim gördü. Birkaç yıl lise öğretmeni olarak görev aldı. Sorbonne’da çeşitli araştırmalar yaptı. 1913’te Descartes felsefesi üzerine teziyle doktor sanını aldı. Lille Üniversitesi’nde, 1919’da Strasbourg, 1921’de Sorbonne Üniversitesi’nde, 1932-1951 arasında da College de France’ta Orta Çağ felsefesi okuttu. Öğretisinde hocası Lucien Levy-Bruhl’ün izleri görülür.
I.Dünya Savaşı’nda Fransız ordusunda hizmet veren ve 1915’te Verdun Savaşı’nda tutsak düşen Gilson, savaşın sonunda özgürlüğe kavuştu. Daha sonra yürüttüğü çalışmalarla, Orta Çağ felsefesi üzerine uzman sayılmış; 1929’da Papalık’ın Orta Çağ Enstitüsü’nün yöneticiliğine getirilmiş, 1947’de de Fransız Akademisi üyeliğine seçilmiştir. 1951’de College de France’taki görevini bırakmış, 1927’de Toronto Üniversitesi’nde kurmuş olduğu Orta Çağ Araştırmaları Enstitüsü’nün başına geçmiştir.
Gilson, özellikle ele alınmamış, yapıtları incelenmemiş filozof ve tanrıbilimciler üzerinde durdu. Tanrıbilimin, şimdiye değin ileri sürüldüğü gibi, tekdüzeli değil oldukça geniş bir sorun alanını kapsadığını ortaya attı. Aquino’lu Thomas’ın düşüncelerinden etkilendi. Thomasçılık’ın eski Yunan düşüncesiyle Hıristiyanlık’ın özgün bir karışımı olduğu sonucuna vardı. Thomasçılık’ı çağdaş felsefe anlayışıyla birleştirmek yerine Thomas’ın geliştirdiği metafiziği çağdaş sorunlara uygulama yolunu seçti. Hıristiyanlık’la Yunan felsefesinin karışımı sonucu insan düşüncesinde birçok yeni sorunun ortaya çıktığı görüşünü savundu. Gilson’un anlayışına göre, dinden kaynaklanan esinlenmelerle beslenen bu yeni sorunlar felsefe yöntemlerinden yararlanan mantıkçılarca incelenmiş, böylece kendi alanları dışına itilmiştir. Bu nedenle tanrıbilim ve felsefeyi ayrı yapıları olan birer varlık alanı diye gurmek gerekir. Özellikle dini konu edinen bilimlerin felsefe yöntemlerini uygulaması sorunlara çözüm getirmez. Ayrı ayrı yapıları olan bu iki alanın çalışma yöntemleri de ayrıdır. Yapılarının ayrı olmasına karşın bu varlık alanları birbirini etkilemektedir.
• YAPITLAR (başlıca): Index scolastico-cartesien, 1913, (“Skolastik Descartesçı Dizin”); Le Thomisme, 1921, (“Thomasçılık”); La philosophie au moyen-âge, 2 cilt, 1922, (“Orta Çağ Felsefesi”); Saint Thomas d’Aquin, 1925, (“Aquino’lu Thomas”); Saint Augustin, 1930; L’es-prit de la philosophie medievale, 2 cilt, 1932, (“Orta Çağ Felsefesinin Özü”); Dante et la philosophie, 1939, (“Dante ve Felsefe”); Realisme Thomiste et critique de la connais-sance, 1939, (“Thomasçı Gerçekçilik ve Bilginin Eleştirisi”); Modern Philosophy: Descartes to Kant (T. Laganile ; birlikte), 1963,(“Modern Felsefe: Descartes’tan Kant’a”).
• KAYNAKLAR: A.Pegis, A Gilson Reader: Selected Writings, 1957.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi