GALL, Franz Joseph (1758-1828)
Alman, hekim. Beyin anatomisini incelemiş, kafatasının biçimiyle insan yetileri arasında ilişki kurmaya çalışmıştır.
9 Mart 1758’de Pforzheim yakınlarındaki Tiefenbronn’da doğdu, 22 Ağustos 1828’de Paris yakınlarındaki Montrouge’da öldü. 1777’de Strassburg Üniversitesi’nde başladığı tıp eğitimini 1781’de yerleştiği Viyana’da sürdürerek 1785’te mezun oldu. Bu kentte uzun bir süre serbest hekim olarak çalışan Gall’ın beynin işlevleri üstüne ileri sürdüğü görüşlerini yayması, dine ve ahlaka aykırı bulunduğu ve materyalizmi savunduğu gerekçesiyle 1802’de yasaklandı. 1805-1807 arası yardımcısı Johann Kaspar Spurzheim (1776-1832) ile birlikte çeşitli Avrupa ülkelerinde araştırma yapan Gali, 1807’de Paris’e yerleşti ve ölünceye değin bu kentte yaşadı.
Gali, beynin bir bütün içinde çalışan hiyerarşik sistemlerden oluştuğunu vurgulayan nöroanatomi anlayışıyla, sinir sisteminin anatomisi ve fizyolojisine değerli katkıda bulundu. Beyindeki gri maddenin beyin işlevlerinin temelini oluşturduğu, beyaz maddenin ise sinir sistemi içinde iletişimi sağlamaya yaradığım vurguladığı gibi, ilk sekiz kranyel sinirin kökenini de buldu ve omurilikle beyin arasındaki sinirsel bağlantıları ayrıntılı bir biçimde inceledi.
Gall’ın nöroanatomi konusunda temel katkı niteliğindeki çalışmalarına karşılık, çocukluğundaki gözlemlerden bile yararlanarak geliştirdiği, frenoloji adıyla bilinen akım 18. yy’ın ortalarına değin yoğun ve genellikle olumsuz tepkilerle dolu tartışmalara yol açtı, insanlarda yetilerin beyinden kaynaklandığını, beyindeki değişik bölgelerin ise farklı işlevlere ayrıldığını varsayan Gali, bu savlardan kalkarak kişilerde gözlenen yeti ve karakter farklılıklarının beyinlerindeki farklı gelişmelerden kaynaklandığını ileri sürdü. Bu görüşlerini bir adım daha ileri götürerek, kişilerin beyinlerindeki yerel farklılıkların kafataslarının elle yoklanmasından bile anlaşılacağını kanıtlamaya çalıştı. Örneğin saldırganlık ve kırıcılık gibi bir eğilimin kulağın hemen üzerindeki bir şişkinlikten anlaşılabileceğini ileri süren Gali, görüşlerini kanıtlamak için çoğu kez anekdot düzeyinde bilgilerden yararlandı, buna karşılık kendi savını çürütebilecek bulguları dikkate almadı. Böylelikle, 27 ayrı işlev ya da yetinin kafatasındaki yerini saptayan Gali, insanları bu bilginin ışığında değerlendirebileceğini, konferans ve yapıtlarıyla kanıtlamaya çalıştı.
Başarılı bir hekim olması nedeniyle görüşleri ilk önce Viyana’da, daha sonra da Paris’te yaygın ilgi ile karşılanan Gali, Viyana’da görüşlerinin yasaklanmasına neden olan suçlamalara karşı koyamadığı gibi,
Paris’te Institut de France’ın frenoloji konusunda yürüttüğü bilimsel incelemede de görüşlerinin bilimsel geçerliliğini kanıtlayamadı. Gene de aralarında dönemin en ünlü düşünürlerinin de bulunduğu bir kitle Avrupa’da frenolojiyi tutkuyla benimsedi. ABD’ de ise bu görüş etkinliklerini 1840’lara değin sürdüren derneklerce yaygınlaştırıldı.
Başta Flourens olmak üzere birçok araştırmacının çalışmaları, Gall’ın beyindeki işlevsel lokalizas-yon konusundaki görüşünün aşırılığını ortaya çıkardığı gibi, frenolojinin beyin ve kafatası yapısıyla kişilik arasındaki ilişkiyi vurgulayan savını hemen hemen tümüyle çürüttü. Buna karşılık, özellikle Fritsch, Hitzig ve Ferrier’nin beyni elektrik akımıyla uyardıkları deneyleri, Broca, Wernicke ve H. Jackson’ın da klinik gözlemleri Gall’inkinden daha ılımlı bir lokali-zasyon görüşünün geçerliliğini göstermiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Anatomie etphysiologie du systeme nerveux en general, et du cerveau en particulier, 4 cilt, 1810-1819, (“Genel Olarak Sinir Sistemi, Özel Olarak da Beyin Anatomisi ve Fizyolojisi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi