GURVITCH, Georges (1894-1965)
Rus asıllı Fransız sosyolog. Hukuk ve bilgi sosyolojisi alanındaki çalışmaları ile tanınmıştır.
2 Kasım 1894’te Novorossisk’te doğdu, 10 Aralık 1965’te Paris’te öldü. 1920’de Sovyetler Birliği’n-den ayrıldı. 1929’da Fransız vatandaşlığına geçti. Bir süre Sorbonne Üniversitesi’nde ders verdi. II.Dünya Savaşı yıllarında ABD’de bulundu. Fransa’ya döndükten sonra 1946’da Centre d’Etudes Sociologique’i (Sosyolojik İncelemeler Merkezi) kurdu. Aynı yıl, Les Cahiers Internationaux de Sociologie (Uluslararası Sosyoloji Defterleri) adiı dergiyi yayımlamaya başladı. 1953’te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde “Sosyal Belirlenimciliğin Çeşitleri ve İnsan Özgürlüğü” başlığı altında altı konferans verdi.
Gurvitch, çalışmalarında, felsefe ile sosyoloji arasında işbirliğinin kaçınılmazlığını savunmuştur. Felsefe alanında J.Fichte’den, sosyoloji alanında ise J.J.Rousseau, J.Proudhon, E.Durkheim ve M. Weber’ den etkilenmiştir. Toplumsal yapı çözümlemelerine ağırlık veren Yapısalcı Okul’un önde gelen temsilcilerinden olmakla birlikte bazı çalışmalarında, bireysel bilinci, toplumsal ilişkilerin temeline koyar. Bu nedenle kimi zaman, kişi ve gruplar arası etkileşime önem veren Mikrososyoloji Okulu’ndan sayılmıştır.
Gurvıtch’in 1938’de yayımlanan Essais de socio-logie (“Sosyoloji Denemeleri”) ve 1950’de yayımlanan La vocation actuelle de la sociologie (“Sosyolojinin Bugünkü Yönelimi”) adlı kitaplarında, toplumsal yapıya ilişkin çözümlemeleri yer alır. Toplumsal gerçeğin yatay olarak toplumsal tiplerden, dikey olarak da bir takım katlardan oluştuğunu ileri sürer. Toplumsal tipleri, yatay olarak toplumsal bağlaşma biçimleri, kısmi zümre tipleri ve topyekün toplum tipleri olarak üçe ayırmıştır. Toplumsal bağlaşma biçimleri, toplumsal gerçeğin en küçük ve en hareketli öğesidir. Kısmi zümre tipleri aile, sendika, köy, kooperatif gibi toplumsal bağlaşma biçimlerinin, topyekün toplum tipleri ise zümrelerin bütünüdür.
Gurvitch’in bu çözümlemesi hukuk sosyolojisi ile ilgili çalışmalarına da temel olmuştur. Ona göre toplumsal yapı çözümlemesinde yer alan üç toplumsal tip, sırasıyla hukuk türleri, hukuk kadroları ve hukuk sistemleri olarak üç ayrı hukuk tipini doğurur. Elements de sociologie juridujue (“Hukuk Sosyolojisinin Öğeleri”) adlı kitabında hukuk sosyolojisinin sorunlarını sistemli biçimde incelemiştir.
Gurvitch ahlak sosyolojisi alanında da çalışmalar yapmıştır. Morale theonque et Science des moettrs (“Kuramsal Ahlak ve Töre Bilimi”) adlı kitabında kuramsal ahlakın töreler bilimi ile ilişkilerini araştırır. Gurvitch’e göre, kuramsal ahlak ile gelenek ve görenekleri içeren, günlük yaşamda benimsenmiş ahlak, yani töreler bilimi karşılıklı etkileşim içindedir.
Gurvitch bilgi sosyolojisi alanında Levy-Brühl’ den etkilenmiştir. Bu alandaki çalışmalarının özünü sosyoloji kuramı ile deneysel araştırmalar arasındaki ilişki sorunu oluşturur. Introduction a la sociologie de la connaissance (“Bilgi Sosyolojisine Giriş”) adlı kitabında bilginin değişik tür ve biçimlerini birbirinden ayırarak, bunların karşılıklı işlevsel ilişkilerini inceler.
• YAPITLAR (başlıca): L’experience juridique et la philo-sophie pluraliste du droit, 1936, (“Hukuki Deneyim ve Hukukun Çoğulcu Felsefesi”); Morale theorique et Science des moeurs, 1937, (“Kuramsal Ahlak ve Töreler Bilimi”); Essais de sociologie, 1938, (“Sosyoloji Denemeleri”); Elements de sociologie juridiaue, 1940, (“Hukuk Sosyolojisinin Öğeleri”) Sociology of Law, 1942, (“Hukuk Sosyolojisi”); Introduction d la sociologie de la connaissance, 1947, (“Bilgi Sosyolojisine Giriş”); Kari Marx et la sociologie du XX‘‘ siecle, 1948, (“Kari Marx ve 20.yy Sosyolojisi”); La vocation actuelle de la sociologie, 1950, (“Sosyolojinin Bugünkü Yönelimi”).
• KAYNAKLAR: G.Balandier, Perspective de la sociologie contemporaine, 1968; P.Bosserman, Dialectical Sociology, 1968; J.Duvignaut, G.Gurvitch symbolisme social et sociologie dinamique, 1969; R.Toulement, Sociologie et plura-lisme dialectique, 1955.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi