Göreceli Özdeşlik
1960’lt yıllarda özellikle Geach ve daha sonra da Wiggins’in çalışmaları sonucunda bugün yaygın olarak benimsenen bir düşünce, özdeşlik bildiren “a=b” yapısındaki önermelerin, anlamca tamamlanmış ya da belirgin olmalarının, özdeş oldukları bildirilen a ve b’nin ne olduklarının, yani türlerinin verilmesine bağlı olduğudur. Yalnızca “a ve b özdeştir” demek, a ile b’nin ne olarak özdeş oldukları belirlenmeden kesin doğruluk koşullan taşımayacaktır, a ve b için “nesne”ya da “varlık” demek, bu doğrultuda beklenen kesinliği veremeyecek ölçüde genel kalır. Anlamda belirsizliği gidermek, türler düzeyinde bir belirleme yapmaya bağlıdır. Bir başka deyişle, “a ve b özdeş… dır” önermesindeki boşluk “insanlar”, “kitaplar”, “yapılar” gibi tür kavramlanyla doldurulmalıdır. Bu olgunun içerdiği bir sonuç, nesnelerin özdeşliğinin türlerine bağlı olduğudur.
Bu türe bağımlılık iki değişik yönde yorumlanmıştır.
Wiggins’in savunduğu yoruma göre, varolan her nesne varlığını sürdürdükçe, bağlı olduğu söylenebilecek türlerin doğruluk koşullan çelişemez. Örneğin, fino varolduğu sürece “köpek” türüne bağlı olarak kendisiyle özdeştir. Fino aynı zamanda bir “hayvan”dır, ancak köpek olmadan hayvan olması veya hayvan olmadan köpek olması söz konusu değildir. Wiggins’e göre, a, F ve G türlerine bağlı ise, ve a, b ile özdeşse, b de F ve G tütündendir. Geach’in savunduğu yorum, işte bu noktayı yadsır. Geach’e göre a’mn F’ye bağlı olarak bir nesne, G’ye bağlı olarak da bir başka nesne olması ve bu iki nesnenin belirli dönemlerde örtüşüp sonra bağımsızlaşan varlıklar olmalan söz konusudur. Göreceli özdeşlik adı verilen bu görüşe örnek olarak şöyle durumlar gösterilmiştir: tembel bir öğrenci olan Albert Einstein, görecelik kuramını ortaya atan büyük fizikçi ile aynı insandır. Ancak genç Albert ile Princeton’daki yaşlı kuramcı aynı tembel çocuk olmadıklan gibi aynı büyük fizikçi de değildirler. Öyle ise, “insan” altında özdeş olan iki nesnenin “çocuk” ve “fizikçi” altında özdeş olmadıkları, yani özdeşliğin göreceliği kanıtlanmış olmalıdır.
Wigginsbu tür örneklerin bir şey kanıtlamadığını, çünkü bunlann, dili doğru kullanmamaktan doğan yanılgılar olduklannı göstermeye çalışmıştır. Ona göre, yapılması gereken ele alınan önermelerdeki özdeşliğin zamanını doğru seçmektir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi