GENNADIOS II (1405-1473)
Bizanslı din adamı ve filozof. Rönesans başlarında Platonculuk’a karşı Aristotelesçilik’i savunmuş, İstanbul’ un fethinden sonra buranın ilk patriği olmuştur.
Gerçek adı Georgios Scholarios’tur. 1405’te İstanbul’da doğdu, orada öldü. Bizans İmparatoru Johannes VIII. Palaeologos’un saray vaizi oldu. 1438’de, Doğu ve Batı kiliselerini bir araya getirmeyi amaçlayan Floransa Konsili’ne danışman seçildi. Sonra Bizans Kilisesi’nin Roma Kilisesi’nden temel konularda çok ayrı olduğu düşüncesini benimsedi. İmparator ise, Osmanlılar’a karşı Avrupa’nın desteğini sağlayabilmek için birleşmeyi savunuyordu. Bu yüzden imparatorla arası açılan Gennadios 1450’de manastıra çekildi. Fatih Sultan Mehmed, İstanbul’u aldıktan sonra, Gennadios Edirneli varlıklı bir Türk’ ün evinde bir süre tutsak kaldı. Fatih, onun kimliğini öğrenip İstanbul Patriği olmasını buyurunca, 6 Ocak 1454’te II. Gennadios adıyla patrik oldu. 1465’e değin sürdürdüğü bu göreve iki kez ara vermek zorunda kaldı. Patriklikten ayrıldıktan sonra Selanik’ te Prodromos manastırına çekildi. Ölene değin, kendini felsefe çalışmalarına adadı. Fatih Sultan Meh-med’in isteği üzerine Apologatika pros Musulmanos (“Müslümanlara Karşı Savunma”) adlı bir kitap hazırladı ve Hıristiyanlık’ı savundu.
Gennadios, Rönesans’ı etkileyen Platonculuk ve Yeni-Platonculuk’a karşı, gerçek Aristotelesçilik’in anlaşılması için uğraşanlardandır. Aristoteles’in yorumlardan uzak metinlerinin ortaya çıkarılmasına çalışmış, onun düşüncelerinin Hıristiyanlık’a uyduğunu ileri sürmüştür. Gennadios, yapıtlarında, özellikle Platoncu Gemistos’u eleştirmiş, onun Platon’dan esinlenerek yazdığı Nomoi (“Yasalar”) adlı yapıtının, bu dinle ayrılığını apaçık ortaya koyduğunu savunmuştur. Bu nedenle kitabı İstanbul’da yaktırmıştır. Aristoteles’in Peri Hermenias’ım (“Önerme Üstüne”) açıklamış, çeşitli Skolastik düşünürlerin yapıtlarını Yunanca’ya çevirmiştir. Gennadios Yunan felsefesi üzerine yaptığı incelemeleriyle Rönesans’a öncülük eden Bizanslı düşünürler arasında sayılır.
• YAPITLAR (başlıca): Hamiliai, (ty), (“Konuşmalar”); Peri psykheş, (ty), (“Ruhlar Üstüne”); Kata Latinon, (ty), (“Latince Üstüne”); Apologatika pros Musulmanos, (ty), (“Müslümanlara Karşı Savunma”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi