GALVANI, Luigi (1737-1798)
İtalyan hekim, anatomi ve fizyoloji uzmanı. Hayvansal elektrik üstüne çalışmalarıyla elektrofizyolojinin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
9 Eylül 1737’de Bologna’da doğdu, 4 Aralık 1798’de aynı kentte öldü. 1759’da Bologna Üniversi-tesi’ni bitiren Galvani, kemiklerin oluşumu ve gelişimi üstüne De ossibus adlı teziyle tıp doktoru oldu. Aynı yıl Bologna Üniversitesi’ne anatomi okutmanı, Sanat ve Bilim Enstitüsü’ne de doğum ve kadın hastalıkları profesörü olarak atandı. 1772’de Bologna Bilimler Akademisi’nin başkanlığına getirilen Galvani, 1775’te Bologna Üniversitesi’ne anatomi ve jinekoloji profesörü olarak atandı. Yaşamının sonuna doğru, Napoleon’un desteğiyle kurulan Cisalpine Cumhuriyeti’ne bağlılık yemini etmeyince, 1797’de bu görevinden uzaklaştırıldı.
Doktora tezinden başlayarak anatomi ve fizyolojiye ilgi duyan Galvani, kemiklerin oluşumu üstüne ayrıntılı çalışmasının yanı sıra, burun mukozası ve orta kulak üstüne araştırmalar yaptı, kuşlarda yarım dairesel kanallar üstüne yazdığı bir tezle tıp çevrelerinde yaygın ilgi gördü. 1770’lerden başlayarak da, elektriğin fizyolojide uygulanmasına ilgi duydu ve bir statik elektrik üreteci ile statik elektriğin depolanmasını sağlayan Leiden şişesinden yararlanarak elektriğin kaslar üzerindeki uyarıcı etkilerini incelemeye başladı.
Galvani’nin elektrikten yararlanarak yaptığı fizyoloji araştırmalarının en önemlisi 1786’da bir rastlantı sonucu ortaya çıkan bir bulgudan kaynaklandı. Galvani’nin asistanı, üzerinde bir elektrik üreteci bulunan deney masasında duran derisi soyulmuş bir kurbağanın oyluk sinirine bir anatomi bıçağını yaklaştırdığında kaslarda kasılma hareketleri gözlemişti. Bu bulgu Galvani’nin ilgisini çekince, birbiri ardına yapılan deneyler elektrofizyolojinin gelişmesine katkıda bulunduğu gibi, Volta pilinin ilkesinin bulunmasına da yol açtı. Kas hareketinin bir elektrik akımından ileri geldiğini düşünen Galvani, elektrik üreteci ve Leiden şişesini kullanarak kasları çeşitli yöntemlerle uyardı. Daha sonra omuriliğinden pirinç bir çengelde asılı bir kurbağanın bacağına demir bir çubukla dokunulduğunda da kas titreşimi gözleyince, araştırmalarını derinleştirerek yeni ölmüş kurbağaların sinir ve kaslarına iki değişik metalden yapılmış bir yayla dokunulduğunda da kasılma elde etti. Kas uyarmasında kimi metallerin daha etkili olduğunu da buldu.
Araştırma sonuçlarını 1791’de De viribus electricitatis in motu muscttlari commentarius (“Elektriğin Kas Hareketlerindeki Etkisi Üstüne Düşünceler”) adlı yapıtında yayımlayan Galvani deneylerinden hayvanların sinir ve kas dokusunda “hayvansal elektrik” adını verdiği bir gücün bulunduğu sonucuna vardı. Kurbağanın kaslarında gözlediği harekete yol açan elektrik akımını hayvanlarda yayan en önemli uzvun beyin olduğunu, beyinde kandan üretilen hayvansal elektriğin sinirler aracılığıyla kaslara ulaştırıldığım, canlı dokuların bir anlamda elektrik depolanan bir Leiden şişesi işlevi gördüğünü ileri sürdü.
Galvani’nin vardığı sonuçlar, büyük ilgi uyandırır ve genellikle de benimsenirken, Pavia Üniversitesi fizik profesörlerinden Alessandro Volta tarafından eleştirildi. Kaslarla Leiden şişesi arasında kurulan benzerliği sorgulayan Volta, yaptığı deneyler sonucu, kurbağa bacağına aynı tür metalden yapılan çubuklarla dokunulduğunda kasılma ya da titremeye rastlanmadığını gözleyerek, Galvani’nin bulgusunun temelinde kaslardaki hayvansal elektriğin değil, değişik metallerin birbirlerine dokunmasından kaynaklanan bir elektriksel olgunun yattığını ileri sürdü. Volta’ ya göre, değişik metalden yapılmış iki çubuk ıslak bir iletkene dokunduğunda aralarında bir potansiyel farkı doğmaktaydı ve Galvani’nin deneyinde kurbağa bacağında gözlenen kas hareketi yalnızca elektrik akımının geçişini gösteriyordu.
Galvani’nin buluşu üzerine yapılan araştırmalar kaslarda hayvansal elektrik bulunmadığını gösterdi. Bu bakımdan eleştirisinde haklı olan Volta, iki değişik metal arasında bir potansiyel farkı olacağı konusundaki önemli gözleminden kalkarak kendi adıyla anılan pilin üretimini gerçekleştirdi. Ne var ki, Volta da bir yanılgıya düşmüştü; kaslardaki harekete yol açan elektrofizyolojik olgunun ancak değişik metallerden oluşan bir yayla gerçekleştiği savı doğrulanmadı. Nitekim Galvani belirli koşullarda tek bir metal çubukla da kas hareketi elde edilebileceğini gösterdiği gibi, daha da önemlisi bir kasın sinirini başka bir kasa dokundurarak da kas hareketinin gerçekleşebileceğini buldu. Böylelikle sinir ve kaslar arasında elektriksel bir ilişkinin bulunduğu kesin bir biçimde ortaya çıkmış oluyordu.
Galvani, fizyolojide Descartes’ın başlattığı ve Borelli’nin geliştirdiği bir akımın öncülerindendir. Diğer fizyolojik olgular gibi kas hareketinin de fizikokimyasal bir temele dayandığını ileri süren bu görüşe kas hareketinin elektriksel niteliğini de katan Galvani, böylelikle 19. yy’da başta Dubois-Reymond olmak üzere birçok araştırmacının geliştirdiği elektrofizyolojinin de öncülüğünü yaptı. Bu alandaki katkısından dolayı, Galvani’nin adı elektrik ve elek-trofizyoloji alanlarında birçok işlem ve aygıta verildi. Ampere’in önerisiyle de, elektromanyetik etkilerden yararlanılarak gerilim ölçümünde kullanılan aygıt, “galvanometre” olarak adlandırıldı.
• YAPITLAR (başlıca): De viribus electricitatis in motu musculari commentarius, 1791, (“Elektriğin Kas Hareketlerinde Etkisi Üstüne Düşünceler”); Öpere edite en inedite del prof essore Luigi Galvani, (ö.s.), 1841, (“Profesör Luigi Galvani’nin Yayımlanmış ve Yayımlanmamış Yapıtları”).
• KAYNAKLAR: W. Bergin, Luigi Galvani, 1912.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi