AMMON, Alfred Otto (1842-1916)
Alman antropolog. Toplumsal oluşumları sosyal ayıklanma olgusu ile açıklayan Antropometrik Okul’un kurucularındandır.
7 Aralık 1842’de Karlsruhe’de doğdu, 14 Ocak 1916’da öldü. Fransız antropologu ve biyologu Vac-her de Lapouge ile birlikte sosyolojideki Antropometrik Okul’un kurucuları arasında sayılır. Antropoloji ve biyolojinin verilerinden hareketle ırkçılığı temellendirmeye çalışmıştır. Önceleri ayrı ayrı çalışan bu iki antropolog, daha sonra, benzer savları ileri süren kuramlarını yaymak için işbirliği yaptılar.
Ammon, incelemelerine 1886’da Baden Büyük Dükalığı’na bağlı Heidelberg ve Mannheim gibi kentlerdeki acemi erlerin kafataslarını ölçerek başladı. Acemi erler arasında kent kökenli olanların daha yüksek oranda dolikosefal olduklarını, brakisefal oranının ise köylülerde daha yüksek olduğunu iddia etti. Antropometrik ölçme tekniklerini Karlsruhe ve Frei-burg’daki acemi erler ve öğrenciler üzerinde de uygulayan Ammon, dolikosefal oranının kentlilerde köylülerden; köyden kente göç edenlerde köyde kalanlardan; “üst” sınıflarda “alt” sınıflardan daha yüksek olduğunu ileri sürdü. Bu genellemeyi sosyal ayıklanma olgusu ile açıklamaya çalışan Ammon’a göre, köyden kente göç edenler arasında çoğunluğu dolikosefaller oluşturmaktadır. Ayrıca, kentlerde yaşayan brakisefallerdeki ölüm oranı dolikosefallerde olduğundan daha yüksektir ve dolikosefaller kentlerde başarı göstererek yüksek konumlara ulaşırlar. Sosyal ayıklanmanın bir sonucu olarak, kentlerde ve “üst” sınıflarda dolikosefallerin sayısı artar. Ammon bu savlardan hareket ederek dolikosefallik ile köyden kente göç olgusu ve zihinsel yetenek arasında bir bağlantı olduğunu göstermeye çalışmıştır.
Ammon, genel sosyolojik kuramını 1895’te yayımlanan Die Gesellschaftsordnung und Ihre Natürlic-hen Grundlagen (“Toplum Düzeni ve Doğal Te -melleri”) adlı kitabında ortaya koydu. Toplumsal olguları salt ekonomik açıdan ele alan sosyoloji kuramlannı eleştirerek, toplumsal olayların biyolojik temellere dayandırılması gerektiğini savundu. Soyaçe-kim, doğal ayıklanma ve yaşam kavgası gibi Danvinci yasalardan yola çıkarak, sosyal düzen ve sosyal evrim konularına ilişkin sistematik bir kuram oluşturdu.
Ammon’a göre, insanların fiziksel ve ruhsal açıdan eşit olmamalarının temelinde kalıtım yatar. Deha ve yetenek ancak kalıtımla açıklanabilir. İnsanlar arasındaki doğuştan eşitsizliklerin doğal bir sonucu olan toplumsal eşitsizlikler sosyal ayıklanma işleyişi içinde oluşur. Bu tür ayıklanma zorunlu olduğu kadar, toplum için yararlıdır da. Başka bir anlatımla, toplumsal katmanların varlığı insanın biyolojik yapısına uygundur. Toplumsal katmanların ortaya çıkmasında en önemli etkenin ırk olduğuna işaret eden Ammon, “üst” sınıfların yetenekli dolikosefallerden, “alt” sınıfların ise brakisefallerden oluştuğunu ileri sürer. Ammon’a göre, toplumun ilerlemesi, içinde barındırdığı dolikosefallerin oranının azalmamasına bağlıdır. Ne var ki, Batı toplumlarında varolan sosyal ayıklama biçimleri, Ari ırkından (Kuzey Avrupalı beyaz ırk) olan dolikosefallerin oluşturduğu “üst” sınıfların varlıklarını sürdürmelerine pek olanak tanımamaktadır. Ammon, teorik savlarını pratiğe uygulamak ve böylece saf Arîler’in kurtarılmasını sağlamak amacıyla, “aristokrasi” ile “alt” sınıflar arasındaki evlenmelere engel olunması, “yüksek” sınıfların zihinsel görevlerini yerine getirebilmeleri için gereken maddi koşulların hazırlanması ve kendi ölçütlerine göre yeteneksiz kişilerin toplumun “üst” sınıflarına yükselmelerinin yasaklanması gibi bir dizi ırkçı önlem de önermiştir.
Ammon’un kurduğu Antropometrik Okul, Darwin’in evrim yasalarından yola çıkarak, toplumsal gelişmeyi açıklamaya çalışmış ve ırkçı görüşlerin savunuculuğunu yapmıştır. Sosyolojide ırkçı akımların temsil edildiği öteki okullar Gobineau’nun Tarihçi-Felsefeci Okulu ile Galton’un Biyometrik Okulu’ dur. 19.yy’dan 20.yy’a geçiş sürecinde ortaya atılan bu kuramlar, önce Alman emperyalizminin daha sonra ise Hitler faşizminin ideolojik dayanakları arasına girmiştir.
• YAPITLAR: Anthropologische Untersuchungen der Wehrpflichtigen in Baden, 1890, (“Baden’deki Erler Üzerinde Antropolojik İncelemeler”); Die Natürliche Auslese beim Menschen, 1893, (“İnsanlarda Doğal Ayıklanma”); Die Gesellschaftsordnung und Ihre Natürlichen Grundla-gen, 1895, (“Toplum Düzeni ve Doğal Temelleri”); Zur Anthropolegie der Badener, 1899, (“Badenliler’in Antropolojisi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi