GIFFEN, Robert (1837-1910) İngiliz, istatistikçi ve iktisatçı. Neo-Klasik talep kuramına istisna oluşturan ve kendi adıyla anılan paradoksu çözümlemiştir.
Strathaven’de doğdu, 12 Nisan 1910’da Inverness’te öldü. İlk ve ortaöğrenimini Strathaven’deki kasaba okulunda tamamlayan Giffen 13 yaşında Glasgow’a gitti ve bir hukuk müşavirliği bürosunda çalışmaya başladı. Glasgow’da bir süre üniversiteye devam etti. Ancak, gazetecilik hukuktan daha çok ilgisini çektiği için 1860’ta Stirling Journal gazetesine muhabir olarak girdi. 1862’de Londra’ya gitti ve burada Fortnightly Review ve Globe dergilerinde çalıştı. 1868’de sosyal bilimci Walter Bagehot yönetimindeki Economist dergisinin yayın yönetmeni yardımcısı oldu. Bagehot’un görüşlerinden etkilenen Giffen, ondan iktisat ve yöntembilim konularında yararlandı. Daha sonra Daily News gazetesi ile ilişkileri, Londra menkul kıymetler piyasası ve mali çevreler konusunda bilgi sahibi olmasını sağladı.
1876’da Economist’teki görevinden ayrılan Giffen, aynı yıl Ticaret Kurulu’nda çalışmaya başladı. 1882-1884 yıllarında Krallık İstatistik Kurumu başkanlığı yaptı. 1890’da Krallık İktisat Kurumu’nun kuruluşunda etkin rol oynadı. Uzun yıllar Ticaret İstatistik ve İşçi büroları başkanlığı görevinde bulundu. Bu dönemde düzenli resmi istatistikler oluşturulmasına katkıda bulundu, iktisadi istatistikleri geliştirdi.
İstatistiğin kuramsal yanı ile ilgilenmeyen Giffen, istatistik yöntemleri toplumsal verilere uyguladı. 1884’te yayımlanan The Progress of Working Class in the Last Half Century (“Son Yarı Yüzyılda İşçi Sınıfının Gelişmesi”) 19.yy’da İngiltere’de sanayinin gelişmesini ölçmek için yapılmış ilk çalışmalardan biridir. Aynı şekilde İngiltere’de milli servetin ilk tahminlerinden olan Grousth of Capital (“Sermayenin Büyümesi”) kendisinden sonraki iktisatçıların kaynak olarak başvurduğu bir çalışmadır.
Uygulamalı ve kuramsal iktisat alanlarında da çalışmalar yapan Giffen, Alfred Marshall’ın Principles of Economics (“İktisatın İlkeleri”) kitabında ayrıntılı şekilde üzerinde durduğu talep kuramının istisnasını oluşturan “Paradoks” ile ün kazanmıştır. Sonradan “Giffen Paradoksu” olarak anılan durum, bir toplumda temel gıda maddesi olarak düşük kaliteli tek bir mal varsa ortaya çıkmaktadır. Böyle bir durumda temel malın fiyatı düştüğü zaman bu mal için doğan pozitif gelir etkisi o kadar büyük olmaktadır ki negatif ikame etkisini aşmakta ve temel maldan talep edilen miktar düşmektedir. Bu halde, temel malın fiyatındaki düşüş, gerçek geliri artırdığı için, üstün kaliteli mallardan satın alman miktar artmaktadır. Benzer şekilde, malm fiyatı yükseldiği zaman, bu mal için doğan pozitif gelir etkisi, negatif ikame etkisini aşmakta, bu maldan daha çok satın alınmaktadır. “Giffen malı” denilen bu tür mallar gerçekte pek gözlenmemekle birlikte, kuramsal olarak gerçekleşe-
bilme olasılığı, fiyat ve talep edilen miktar arasındaki ters orantının bir istisnasını oluşturmaktadır.
Giffen paranın miktar kuramı ile de ilgilenmiş ve banka sistemi olan bir ülkede faiz haddinin önemini vurgulamıştır. 1877’de yayımlanan Stock Exchange Securities (“Menkul Kıymetler”) ve 1880’de yayımlanan Essays in Finance (“Maliye Denemeleri”) adlı çalışmalarında bankalardaki nakit para ile mevduat miktarı arasındaki ilişkiye ve altın arzı ile fiyat düzeyi arasındaki dengeyi sağlamakta iskonto haddinin oynadığı role dikkati çekmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): American Railıvays as an Invest-ment, 1872, (“Bir Yatırım Olarak Amerikan Demiryolları”); Stock Exchange Securities, 1877, (“Menkul Kıymetler”); Essays in Finance, First Series, 1880, (“Maliye Konusunda Denemeler, İlk Dizi”); Essays in Finance, Second Series, 1886, (“Maliye Konusunda Denemeler, İkinci Dizi”); Growth of Capital, 1889, (“Sermayenin Büyümesi”); Economic Enquiries and Studies, 1904, (“İktisadi Sorunlar ve İncelemeler”).
• KAYNAKLAR: A.E.Bateman, “Sir Robert Giffen”, Journal of the Royal Statistical Society, 73 (529-533), 1910; G.Stigler, “Notes on the History of the Giffen Paradox”, Journal of Political Economy, 55 (152-156), 1947.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi