GROSSETESTE, Robert (1170-1253)
İngiliz, düşünür. Bilimsel yöntemde deneyime ve matematiğe önem veren görüşleriyle tanınmıştır.
Stratbrook’ta doğdu, 9 Ekim 1253’te Lincoln’da öldü. Doğum tarihi ve yaşamı üzerine bilgiler tartışmalıdır. Doğumunu 1168 olarak veren kaynaklar bulunduğu gibi 1175 diye belirleyenler de vardır. 1190’da tamamladığı eğitimi dolayısıyla aldığı “Ma-gister” payesinin Oxford’dan mı, Paris’ten mi olduğu da kesin değildir. Bu tarihten sonra Hereford’da 1198’den sonra da Oxford veya Cambridge’de ders verdiği sanılıyor. 1209 ile 1214 arasında Paris’te tanrıbilim okuduktan sonra 1221’den önce Oxford Üniversitesi’nin başına getirildiği biliniyor. 1229’da Oxford fransiskenlerinin öğretmeni yapıldı. Bunlar arasında bulunan Roger Bacon’u eğitenlerdendir. 1235’te Lincoln Piskoposu oldu. Ölümüne değin bu görevde kaldı.
Grosseteste Skolastik’in ilk ve orta dönemleri arasında yaşamış, Aristoteles’in yapıtlarının İslam düşünürleri yoluyla Avrupa’ya yeniden girişine tanık olmuştur. Bundan ötürü, başlangıçta aldığı Augusti-nusçu eğitimle Yeni-Platoncu düşünceleri benimsemiş olmasına karşın, Aristoteles’in çevirisine katkıda bulunmuş ve bu filozoftan hem etkilenmiş, hem de onun görüşlerini açıklayıcı yazılar yazmıştır. Grosseteste üzerinde İslam düşünürlerinin, özellikle de İbn Sina’nın etkisi görülür.
Grosseteste bilimsel yazılarında, doğayı incelemek için, önce sorunları en küçük parçalarına ayırıp, sonra da bu parçaların bir araya gelişini açıklayan ve böylece sorunu doğuran olgu ile onun öğelerini birleştiren bir varsayım oluşturmak gibi ikili bir yöntem ileri sürer. Resolutio ve compositio adını verdiği bu parçalama ve sonradan birleştirme yöntemleri, temelde, bugün çözümleme (analiz) ve bireşim (sentez) diye adlandırılan yöntemlerle özdeştir. Böylece Descartes’ınkini hazırlayan bir yöntemi Grosseteste ondan dört yüzyıl önce ortaya atmaktadır. Öğeleri birleştiren varsayımı oluşturmada deneyimden yararlanmak gereğini önemle vurgular. Deneyim, ona göre, varsayımın doğruluk ya da yanlışlığını anlayabilmek için gereklidir. Belirli bir etkinin belirli bir nedenden kaynaklandığının gözlemi, bu etkinin olası başka nedenlerden gelmediği denetlenerek, genellenebileceğini öne süren Grosseteste, bu genellemenin doğruluğunu da deneye bağlar. Grosseteste’in çağına göre çok ileride bulunan bir tutumu da matematiği fiziğe uygulamasıdır. Ona göre ışık geometrinin kurallarına uyduğuna ve devimin nedeni olduğuna göre, devim de geometrinin, matematiğin yöntemleriyle betimlenebilir. Devim, doğru çizgi üzerinde oluşur. Bütün fiziksel olaylar açı, çizgi ve biçimlerle açıklanmalıdır. Bilimleri bir üstünlük sıralamasına koyan Grosseteste’e göre, bir alt bilimin saptadığı etkilerin nedenlerini bir üst bilim verebilir.
Bilginin yalnızca anlakça kavranabileceğini söylediği yazıları yanı sıra, algının da kimi bilgilerin kaynağı olduğunu onayladığı yazıları da vardır. Algı, eksik bir bilgi kaynağı olarak, usun düzeltici ve tamamlayıcı katkısına gereksinim gösterir.
Grosseteste bilimsel yöntemiyle Roger Bacon’u etkilemiştir. Çözümleme-bireşim yöntemleri, doğa bilimlerine matematiği uygulayışı, usun algıdan kaynaklanan bilgiyi düzelttiği gibi görüşlerinde modern usçuluğun özellikle Galileo ile Descartes’ın dizgelerinde belirginleşecek kimi anaiçizgilerini bulmak olanaklıdır.
• YAPITLAR (başlıca): Die philosophischen W erke des Robert Grosseteste, (ö.s.), (çev.), 1912, (“Robert Grosseteste’in Felsefi Yapıtları”).
• KAYNAKLAR: D.A.Callus (der.), Robert Grosseteste, Scholar and Bıshop, 1955; A.C.Crombie, Robert Grosseteste and the Origins of Experimental Science, 1953.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi