HECKSCHER, Eli (1879-1952)
İsveçli iktisatçı ve iktisat tarihçisi. Uluslararası ticaret kuramına ve İsveç iktisat tarihine yaptığı katkılarla tanınmıştır.
iktisat ve iktisat tarihi öğrenimini İsveç’te Upp-sala Üniversitesi’nde tamamladı. 1909’da Stockholm’ da yeni İş İdaresi Okulu’nda iktisat ve istatistik profesörü oldu. Yirmi yıl sonra, Stockholm İktisat Tarihi Enstitüsü başkanlığına atandı.
Alfred Marshall’dan ve William Cunningham’ dan etkilenen Heckscher, iktisat kuramının istatistik verilerle desteklenmesi gereğine inanıyordu. Bu inanç onu iktisat tarihi alanına çekti. Laissez-faire liberalizminden yana olan ve rekabetin sürdürülmesi için devletin her türlü önlemi alması gerektiğini düşünen Heckscher, eğitim ve bazı temel toplumsal hizmetlerin uygulanması dışında pek az alanda devlet müdahalesinden yanaydı. Para ve maliye politikası konularında gelenekçi bir görüşe sahipti. 1920’lerde altın standardına dönülmesine, 1930’larda da açık bütçe politikasına karşı çıkmıştır. Heckscher’in uygulamalı konulara eğilimi doktora teziyle başlar. 1907’de yazdığı Till belysning af jdrnvagarnas betydelse för Sveriges ekonomiska utveckling (“Demiryollarının İsveç’in İktisadi Büyümesine Katkısı”) konulu doktora tezi, her ülke için araştırılması gereken önemli bir konuyu içermektedir. Yine, 1919’da yazdığı ve en önemli katkısını oluşturan makalesi “The Effect ofForeign Trade on the Distribution of Income” (“Dış Ticaretin Gelir Bölüşümü Üzerindeki Etkisi”) da bu tür bir araştırmadır. I.Dünya Savaşı sırasında yazdığı Continental System (“Kara Avrupası Sistemi”), savaş iktisadının incelenmesiyle ilgilidir.
Heckscher’in uluslararası ticaret konusundaki önemli katkısı, “uluslararası ticarette bir ülkenin diğer ülkeye mal satışını ya da o ülkeden mal alimim belirleyen şey nedir?” sorusundan kaynaklanmıştır. Ricardo’nun karşılaştırmalı üstünlük yasası, farklı mallar üreten farklı ülkeler arasında ticaretin varlığını ve yönünü göreli “maliyet” farklarına bağlıyordu. Fakat bu yasa, göreli maliyet farklarına yol açan nedeni açıklamıyordu. Bütün ülkeler aynı üretim fonksiyonundan faydalandığı halde böyle bir maliyet farkı nasıl oluyor da ortaya çıkıyordu? Heckscher, bu üstünlük farkını, ticarete katılan ülkelerin elinde farklı oranlarda üretim faktörü olmasıyla açıkladı. Bir ülke, elinde çok bulunan, bu nedenle de fiyatı düşük olan üretim faktörleriyle üretilen malları ihraç edecek ve elinde az bulunan üretim faktörleriyle üretilen malları ithal edecektir. Bu kuram daha sonra Ohlin tarafından geliştirildiği için Heckscher-Ohlin kuramı olarak bilinmektedir.
Heckscher’in iktisat tarihi çalışmalarının en önemlilerinden biri 1931’de yayımladığı Mercantilism
(“Merkantilizm”) adlı yapıttır. Bu konuda hâlâ bir başvuru kitabı niteliğindeki yapıtta, merkantilizmin temel amacı olarak iktidar hırsı ve ulusal birleşme ön plandadır. 1941’de yayımladığı An Economic History of Sweden (“İsveç’in İktisat Tarihi”) adlı yapıtında Orta Çağ’da İsveç’in Kara Avrupası ülkelerine oranla geriliği ve sonraki hızlı sanayileşmesinin çözümlemesini yapmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Tıll belysning af jdrnvagarnas betydelse för Sveriges ekonomiska utveckling, 1907, (“Demiryollarının İsveç’in iktisadi Büyümesine Katkısı”); The Continental System: An Economic Interpretation, 1918, (“Kara Avrupası Sistemi: Bir İktisadi Yorum”); Mercantilism, 2 cilt, 1931, (“Merkantilizm”); An Economic History of Sweden, 1941, (“İsveç’in iktisat Tarihi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi