HOCA, Enver (1908 – 11 Nisan 1985, Tiran, Arnavutluk)
Arnavut siyaset adamı. Arnavutluk Halk Cumhuriyeti’nin kurucusudur.
16 Ekim 1908’de Girokastra’da (Gjinokâster) doğdu. Orta halli Müslüman bir esnaf ailesinin oğludur. Hoca soyadı, ailesinde çok sayıda kişinin dinle uğraşmasından gelir. İlköğrenimini Girokastra’ da tamamladıktan sonra, Fransızca öğrenim yapan Korça Lisesi’ne girdi. Lise yıllarında Ahmed Zogu’ nun baskıcı yönetimine karşı yürütülen muhalefet hareketlerine katıldı. Zogu yönetimine karşı bir protesto gösterisi düzenlediği gerekçesiyle tutuklandı ve bir süre hapis yattı. 1930’da liseyi bitirdi ve yükseköğrenim yapmak üzere devlet bursuyla Fransa’ya gönderildi.
Fransa’da bulunduğu sırada toplumsal olaylara ve siyasete duyduğu ilgi arttı. Fransız Komünist Partisi’nin yayın organı L’Humanite’ye yazdığı yazılarda, Zogu yönetimine yönelttiği sen eleştiriler bursunun kesilmesine neden oldu. Bunun üzerine Belçika’ya geçen Hoca orada bir yandan Arnavutluk Konsolosluğu’nda çalıştı, diğer yandan Brüksel Universitesi’nde öğrenimini sürdürdü. Kısa bir süre sonra, Zogu yönetimine karşı etkinliklerinin ortaya çıkması üzerine konsolosluktaki işinden atılınca, Arnavutluk’a döndü. Önce Tiran’da, ardından Korça’da lise öğretmenliği yapmaya başladı. Bu sırada devrimci bir örgüt olan Korça Grubu’na katıldı ve kısa zamanda örgütün en etkin üyelerinden biri oldu. Korça’da öğrenci gençlik ile diğer gençlik kesimleri arasında devrimci düşünceler doğrultusunda birlik sağlamaya çalıştı. Arnavutluk’un 7 Nisan 1939’da faşist İtalya tarafından işgal edilmesinden sonra, öğretmenlik görevine son verildi.
Arnavutluk Komünist Partisi’nin kurulması
Bu tarihten sonra tüm zamanını siyasi çalışmalara ayıran Enver Hoca, Korça Grubu tarafından, işgalcilere ve onların işbirlikçilerine karşı yürütülecek siyasi mücadeleyi örgütlemek amacıyla Tiran’a gönderildi. Orada ülkenin diğer bölgelerinden gelen devrimci grupların da temsil edildiği bir toplantıya katıldı. Uzun tartışmalardan sonra yaptığı birleşme önerisi kabul edildi ve 8 Kasım 1941’de Arnavutluk Komünist Partisi kuruldu. Enver Hoca partinin başkanlığına getirildi.
Arnavutluk Komünist Partisi işgalcilere ve onların işbirlikçilerine karşı mücadele etmek üzere, diğer siyasi hareketlerle birlikte ortak bir cephenin kurulması doğrultusunda çalışmaya başladı. 16 Eylül 1942’de toplanan Peza Konferansı’nda Arnavutluk, Nazi orduları tarafından işgal edildi. Aynı yıl düşmana karşı silahlı mücadelenin yürütülmesi için Arnavutluk Ulusal Kurtuluş Ordusu’nun oluşturulması kararı alındı. Her iki örgütün başkanlığını da Enver Hoca üstlendi.
1943 sonbaharında düşmana karşı başlatılan savaşlarda Yugoslav Komünistleri’nin de yardımlarıyla önemli başarılar kazanıldı. Geri alınan bölgelerde yerel ve bölgesel kurtuluş konseyleri oluşturuldu. Hemen hemen tüm Güney Arnavutluk’un geri alınmasından sonra, 2 Mayıs 1944’te Pırmet’te I.Kurtuluş Kongresi toplandı. Kongre, Arnavutluk’un yönetim biçimini Halk Demokrasisi olarak belirledi ve Enver Hoca başkanlığında Ulusal Kurtuluş Konseyi adlı yürütme organını seçti. Bu konsey Ekim 1944’te Arnavutluk Geçici Hükümeti’ne dönüştürüldü.
Arnavutluk Halk Cumhuriyeti’nin kurulması
29 Kasım 1944’te Arnavutluk bütünüyle işgalden kurtarıldı. Aynı tarihte Enver Hoca başkanlığındaki geçici hükümet SSCB ve Batılı ülkelerce tanındı. Aralık 1945’te yapılan Kurucu Meclis seçimlerinde Komünistler çoğunluğu elde ettiler. 11 Ocak 1946’da Arnavutluk Halk Cumhuriyeti kuruldu.
Enver Hoca 1954’e değin hükümet başkanlığını sürdürdü. Ülkenin tek siyasi partisi olan Arnavutluk Komünist Partisi 1948’de Arnavutluk Emek Partisi (AEP) adını aldı. AEP’nin genel sekreterliğini sürdüren Hoca, ülke siyasetinin yönlendirilmesinde birinci derecede söz sahibi idi.
Arnavutluk Halk Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında SSCB ve diğer sosyalist ülkelerle kurulan dostluk ilişkileri zamanla bozuldu. 1948’de Yugoslavya’nın Cominform’dan çıkarılmasından sonra bu ülkeyle diplomatik ilişkiler kesildi. 1953’te Stalin’in ölümünden sonra Kruşçev önderliğinde yumuşama politikasının başlamasından sonra ise SSCB’den uzaklaşma ve Çin Halk Cumhuriyeti’ne (ÇHC) yakınlaşma politikası başladı. Eylül 1968’de Sovyet askerlerinin Çekoslavakya’ya girmesinden sonra Varşova Paktı’ndan ayrılma kararı alındı. Ülke, 1967 yılında resmi olarak dünyadaki ilk ateist devlet haline getirildi. Bu dönemde Osmanlı döneminde yapılmış olan çok sayıda camii ve kilise yıkıldı. Ülkenin önde gelen müslüman, hıristyan din adamları hapsedildiler. Din karşıtı propagandaya ağırlık verildi. 1976’da Mao’nun ölümünden sonra ÇHC’nin Batı’ya yakınlaşma politikası izlemesi nedeniyle ÇHC ile ilişkileri bozulan Arnavutluk, bu tarihten sonra Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Arap dünyasıyla ilişkilerini geliştirmeye çalıştı. 1976’da anayasa değişikliğiyle ülkenin adı Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Anayasaya göre yabancı kredi almak yasaklandı ve 1981-1985 VII.Beş Yıllık Kalkınma Planı kendi kendine yeterlik ilkesi doğrultusunda hazırlandı.
Arnavutluk’u 41 yıl aralıksız yöneten Enver Hoca, 11 Nisan 1985’te geçirdiği bir kalp krizi sonucu öldü.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi & vikipedi