BARTLETT, Frederic (1886-1969)
İngiliz psikolog. Uygulamalı deneysel psikolojinin gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Frederic Charles Bartlett 22 Ekim 1886’da doğdu. Özel öğrenim gördükten sonra Cambridge’deki St. John’s College’da eğitimini sürdürdü. Daha sonra bu üniversitede öğretim üyesi oldu. Etnolog Rivers’ den etkilenerek önceleri antropolojiye yöneldi. I. Dünya Savaşı sırasında ise psikoloji ile ilgilenmeye başladı. Savaştan sonra Cambridge’e döndü. 1922’de Cambridge Psikoloji Laboratuvarı’mn başkanlığına getirildi. 1931’de deneysel psikoloji dalında profesör oldu ve öğretim üyeliğini 1952’de emekli olana değin sürdürdü. 1932’de Royal Society’ye üye seçildi ve yaşamı boyunca yedi ödül aldı. 30 Eylül 1969’da Cambridge’de öldü.
Bartlett, önce algılama ve hafıza konularında çalışmıştır. Remembering: A Study in Experimental and Socıal Psycbology (“Hatırlama: Deneysel ve Sosyal Psikoloji Alanında Bir İnceleme”) adlı kitabında bir dizi deneysel çalışmanın sonuçlarını bir araya getirmiştir. Hafızayı etkileyen zihinsel kurgu ve yaratma olguları üzerinde duran Bartlett, hafızayı etkileyen davranışların ve ortak toplumsal anlayışların etkisini araştırmıştır. Hafızayı, birbirinden yalıt-lanmış bilgilerin edinilmesi olarak kavrayan anlayışa karşı çıkmıştır. Bartlett, günlük konuşulan dilin atomlara ayrılmış düşüncelerin bir toplamı olmayıp, “şema” olarak adlandırdığı daha geniş bir anlam bütünlüğünün ifadesi olduğunu ileri sürmüş; farklı kültürlerin kendi gündelik pratiklerinin zihinsel örgütlenmesinde farklı şemalar gösterdiklerini savunmuştur.
II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Bartlett tüm laboratuvar olanaklarını uygulamalı çalışmaya yöneltmiştir. Silahlı kuvvetlerde eğitim yöntemleri,personel seçimi, yorgunluk gibi sorunların çözümlenmesine ilişkin görevler üstlenmiş ve uygulamalı psikoloji dalında çalışmak üzere genç bir psikologlar grubu oluşturmuştur.
Uygulamalı psikolojinin yanı sıra Bartlett, antropolojiye olan ilgisini de sürdürmüş ve 1923’te Psycho-logy and Primitive Culture (“Psikoloji ve İlkel Kültür”) adlı bir kitap yazmıştır. Toplumsal sorunlar üstüne yazdığı makalelerde, sürekli olarak daha düzenli araştırma yöntemlerini geliştirmenin önemini vurgulamıştır.
Bartlett kırk yıl boyunca, İngiltere’de psikolojinin gelişmesinde önemli bir yere sahip olmuştur. 1960’larda Davranışçı Okul’a karşı bir alternatif oluşturmaya çalışan akımlar, Bartlett’in şema kuramını yeniden ele alarak geliştirmişlerdir.
• YAPITLAR (başlıca): Psychology and Primitive Culture, 1923, (“Psikoloji ve İlkel Kültür”); Remembering: A Study m Expenmental and Social Psychology, 1932, (“Hatırlama: Deneysel ve Sosyal Psikoloji Alanında Bir İnceleme”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi