BALL, Hugo (1886-1927)
Alman şair, denemeci, oyun yazan ve eleştirmen. Dadacılık hareketinin kurucularındandır.
22 Şubat 1886’da, Pirmasens’de doğdu. Münih ve Heidelberg üniversitelerinde sosyoloji ve felsefe okudu. 1910’da gittiği Berlin’de tiyatro oyunculuğuna başladı. Koyu bir savaş aleyhtarı olan Ball, I. Dünya Savaşı sırasında Almanya’yı terkederek İsviçre’ye geçti. Zürih’te Dadacılık hareketinin kurulmasına öncülük etti. 1917’de gazetecilik yapmak amacıyla Bern’e gitti. Daha sonra Katolik olan Ball, 14 Eylül 1927’de İsviçre’de St. Abbondio’da öldü.
Almanya’daki döneminde Avusturyalı yönetmen Max Reinhardt’la birlikte çalıştı. Münih Oda Tiyatro-su’nda bir süre yönetmenlik yaptı. Der Blaue Reiter adıyla anılan sanatçı çevresine bağlı ressamlardan Kandinsky ve Franz Marc ile dostluğu bu döneme rastlar. 1915’te gittiği Zürih’te, Dadacılar’m merkezi olan Cabaret Voltaire’i kurdu, Tristan Tzara ve Jean Arp gibi sanatçılarla birlikte Zürih Dadaizmi’nin oluşturulmasına öncülük etti. Dadacılık hareketi, I. Dünya Savaşı’nda hayal kırıklığına uğrayan genç kuşak sanatçılarının, savaşı olası kılan değerlere ve sanattaki geleneksel kalıplara karşı bir başkaldırısı olarak başladı. Ball için Dadacılık, ciddi sorunların arkasında yatan boşluğun ve sahte ahlakın iflasının bir simgesiydi. Sanatta rastlantıyı vurgulayan bu akım içinde, soyut ve ses öğesini öne çıkaran (fonetik) şiirler yazdı.
Hugo Ball, 1917’den sonra, Dadacılık’ın yalnızca şairin benliğini öne çıkartan bir başkaldırı olarak kaldığını, üretilen şiirlerin ise yaratıcılık ve şiirsellikten uzak olduğunu savunarak hareketten ayrıldı. 1919’da yayımlanan Zur Kritik der deutschen Intelli-genz (“Alman Aydınlarının Eleştirisi Üzerine”) adlı kitabında Alman aydınlarının her türlü değer, inanç ve geleneği hiçe sayarak neredeyse sanata karşı bir tutum alışlarını eleştirdi. Briefe 1911-1927’de toplanan mektupları,- Dadacılık, ve o dönemin aydınları-nın eğilimlerine ışık tutar.
• YAPITLAR (başlıca): Zur Kritik der deutschen Intelligenz, 1919, (“Alman Aydınlarının Eleştirisi Üzerine”); Die Flucht aus der Zeit, 1927, (“Zamandan Kaçış”); Herman Hesse, sein Leben und sein W erk, 1927, (“Her-man Hesse, Yaşamı ve Yapıtları”); Briefe 1911-1927,1958, (“Mektuplar 1911-1927”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi