BIOT, Jean Baptiste (1774-1862)
Fransız fizikçi. Manyetik alan yasasını ve çözeltilerin ışığı polarma özelliklerini bulmuştur.
21 Nisan’da Paris’te doğdu. Eğitimine College Louis-le-Grand’da başladı. 1791’de okulu bıraktıysa da matematik konusunda özel dersler almaya devam etti. 1792’de gönüllü olarak askere gitti. 1794’te yeni kurulan Ecole Polytechnique’e girdi. 1797’de mezun olduğunda Beauvais Üniversitesi’nde matematik profesörlüğüne atandı. 1800’de henüz 26 yaşındayken College de France’ın matematiksel fizik kürsüsüne getirildi. 1803’te Bilimler Akademisi’ne üye oldu. 1808’de de Faculte des Sciences’a astronomi profesörü olarak atandı ve 1817-1826 yıllarında optik, ses ve manyetizma konularında fizik dersleri verdi. 1840’tan 1849’da emekli oluncaya değin bu fakültenin dekanlığını yaptı. 3 Şubat 1862’de Paris’te öldü.
Biot matematik ve astronomi alanlarında da çalışmalar yapmış olmakla birlikte en önemli katkıları fizik alanındadır. 1804’te Gay Lussac ile birlikte Yer’in manyetik alan yoğunluğunun yükseklikle olan bağıntısını saptamak üzere, hidrojen doldurulmuş bir balonla 4000 metre yüksekliğe çıkmayı başardı. Balonun ilk kez bilimsel amaçlarla kullanıldığı bu girişim sonucunda, manyetik alan yoğunluğunun yükseklikte pek az değiştiği anlaşıldığı gibi yukarı atmosferin nitelikleri ve kimyasal yapısı konularında da bilgi sağlandı. Aynı yıl metal çubuklardaki ısı iletkenliği üzerinde çalışan Biot, bu konuda matematiksel tanımlar yaptı. Arago ile birlikte gazların ışığı kırma indisini saptadıkları gibi havanın ve çeşitli gazların yoğunluklarını kesin olarak hesapladılar. 1806’da Boylamlar Dairesi, Biot ve asistanı Arago’yu meridyen yayını ölçmek üzere Ispanya’ya gönderdi. Ses hızının ölçülmesinde de önemli katkıları bulunan Biot, bu konuda da matematiksel çalışmalar yaptı. 1820’de Savart (1791-1841) ile birlikte, içinden akım geçen bir iletkenin oluşturduğu manyetik alan yoğunluğunu hesaplamak için çeşitli uzaklıklara yerleştirdikleri mıknatıslarla yaptıkları deneyler sonucunda, manyetik alan yoğunluğunun uzaklığının karesiyle ters orantılı olduğunu ortaya koydular. Bu buluşları elektromanyetiğin temel yasalarından biri olan Biot-Savart yasası olarak bilinir.
Biot’nun en önemli çalışmalarından biri “Royal Society”nin 1840 yılında Rumford madalyası ile ödüllendirdiği ışığın polarılması konusundaki araştırmalardır. Bu çalışmalarında Biot, polarma düzleminin dönmesinin ışığın polarılmasına yol açan kristalin kalınlığı ile düz ve dalga boyunun karesiyle ters orantılı olarak değiştiğini buldu. Ayrıca iki ayrı kristal tabakasından geçen ışıktaki dönmenin, her tabakanın yol açtığı dönmenin aritmetik toplamı olduğunu belirledi. Bu araştırmaların sonuçları Biot’nun savunduğu ışığın tanecik kuramıyla açıklanamıyordu. Gene de Biot Young’m önermiş olduğu, ışığın dalga kuramını hiçbir zaman benimsemedi. Laplace ile birlikte tanecik kuramının en güçlü savunucularından olan Arago’nun daha sonra polarılma olgusunu dalga kuramıyla başarılı bir şekilde açıklaması iki arkadaşın arasını açtı ve uzun süren bir çekişmeye neden oldu. Biot’nun kuramsal alandaki sorunları polarılma konusunda verimli çalışmalarına engel olmadı. Nitekim 1815’teki araştırmalarıyla kuvars dışındaki kimi maddelerin de optik etkinliklerinin bulunduğunu saptadı. Bunlardan birkaçı kâfurun ve limon yağının alkol çözeltileri, terebentin ve şeker çözeltileridir. Biot ayrıca polanm düzleminin dönmesinin, akışkanın yoğunluğuyla ve bu çözeltinin içinde bulunduğu tüpün uzunluğuyla orantılı olduğunu ortaya çıkardı. Bu yolla çözeltilere kimyasal bir müdahale yapmadan, yoğunluklarını saptamak mümkün oluyordu. Özellikle şeker çözeltilerinin içindeki şeker miktarının ölçülebilmesi, daha sonra şeker hastalığının araştırılmasında kullanılmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Traite elementaire d’astronomie physique, 1802, (“Temel Fiziksel Astronomi Üzerine İnceleme”); Traite de physique experimentale 1816, (“Deneysel Fizik İncelemesi”); Melanges Scientifiques et Litteraires, 1859, (“İlmi ve Edebi Seçmeler”).
• KAYNAKLAR: E.Picard, La vie et Toeuvre de J.B.Biot, 1927, M.Crosland, The Society of Arcueil, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi