BERGER, John (1926)
İngiliz sanat eleştirmeni, belgesel kitaplar yazarı, romancı. Yerleşik sanat kuramlarına eleştirel yaklaşımıyla 20. yy’ın önemli eleştirmenlerinden biri olmuştur.
Londra’da doğdu. Central School of Art ve Chelsea School of Art’ta okudu. Ressam ve resim öğretmeni olarak hayata atıldı. Önceleri Tribüne dergisine, sonraları çeşitli yayın organlarına sanat eleştirileri yazmaya başladı. New Statesman dergisinin sanat eleştirmeni oldu. Observer, Sunday Times, Daily Worker, Labour Monthly, Marxism Today’de Avrupa ve Amerika’nın daha yüzlerce dergi ve gazetesinde yazdı. Son dönemlerde New Society dergisinin sürekli yazarları arasındadır. John Berger G adlı romanıyla 1972 Booker Ödülü’nü, ]onah Who Will Be 25 in the Year 2000 (“2000 Yılında 25 Yaşında Olacak Olan Jonah”) adlı film için yazdığı senaryoyla da Uluslararası Eleştirmenler Ödülü’nü kazanmıştır.
John Berger New Statesman dergisinde yayımladığı yazılarda ağırlıklı olarak sanat yapıtlarının, özellikle de resim sanatının çağdaş toplumlarda algılanma biçimi üzerinde durdu. Kapitalist toplum koşullarında ister istemez bir meta haline gelen bu ürünlerin alıcıya ulaşması sürecinde ortaya çıkan karmaşık ilişkileri inceleyerek yerleşik sanat tarihi kuramlarını sarsıcı görüşler geliştirdi. 1965 yılında yayımladığı Success and Failure of Picasso (“Picasso: Başarısı ve Başarısızlığı”) adlı incelemesinde söz konusu genel yaklaşımından hareketle, Picasso’nun sanatının sosyo-ekonomik temellerini irdeleyerek, ünlü sanatçının kapitalist toplum koşullarından nasıl etkilendiğini, sistemin etkisinin resimlerine nasıl yansıdığını ortaya koydu. Berger’e göre köklü bir resim geleneği olan Ispanya’nın ortaya çıkardığı bu büyük yetenek, zamanla 20. yy’m sanatım belirleyen koşulların etkisiyle sistemin çarklarından biri haline gelmişti.
Berger benzeri bir çalışmayı Art and Revolution (Sanat ve Devrim) adlı kitabında gerçekleştirdi. Sovyet heykeltraşı Ernst Neizvestny’nin yaşamı ve yapıtlarını ele alan bu inceleme, aynı zamanda SSCB’de sanatçının yeri ve rolü üzerinde ayrıntılı çözümlemeler de içeriyordu. Kitap, resmi sanat kurumlarının denetiminden uzak çalışmayı seçen bir sanatçının sanatını resmi yönlendirmelerden uzak ve bağımsız tutma savaşımını bu ülkede sanatın gelişimi, görsel sanatların durumu, işlevi, devrimci sanat gibi konularla iç içe aktarıyordu.
Eleştiri dalındaki etkinliklerinin yanı sıra John Berger fotoğrafçı Jean Mohr’la birlikte, fotoğraf ve yazının bir arada, bilimsel ve sanatsal yaklaşımların iç içe kullanıldığı, adına “belgesel anlatı” denebilecek türde kitaplar da yazdı. Bunlar arasında bir kasaba doktorunun yaşam ve savaşımını yansıtan A Fortu-nate Alan (“Talihli Bir Adam”) ile Avrupa’daki yabancı işçilerin durumunu yansıtan A Seventh Man’i (Yedinci Adam) sayabiliriz. Berger’m ilgi duyduğu bir başka alan da köylülerin yaşamı ve köylülüğün yok olması olgusudur. The Pig Earth köylü öykülerinden oluşan bir yapıttır.
Çok yönlü kişiliğini yazdığı roman, öykü, film senaryoları ile de pekiştiren John Berger, çevirilen kitaplarıyla Türkiye’de de büyük bir ilgi gördü. 1980 yılında yayımladığı About Looking (“Bakmak Hakkında”) adlı kitabında Şeker Ahmet Paşa’mn bir resmini uluslararası resim ustaları arasında değerlendirdi.
• YAPITLAR (başlıca): Sanat eleştirisi: Permanent Red, 1960, (“Sürekli Kırmızı”); Success and Failure of Picasso, 1965, (“Picasso: Başarı ve Başarısızlığı”); Art and Revolution, 1969, (Sanat ve Devrim), Ways of Seeing, 1972, (Görme Biçimleri); About Looking, 1980, (“Bakmak Hakkında”); Another W ay of Saying, 1982, (“Söylemenin Başka Biçimi”). Belgesel: A Fortunate Alan (J. Mohr ile), 1967, (“Talihli Adam”);/4 Seventh Man (J. Mohr ile), 1975, (Yedinci Adam). Roman: A Painter of Our Time, 1958, (“Günümüzün Ressamı”); The Foot of Clive, 1962; Corker’s Freedom, 1964; G 1972. Öykü: Pig Earth, 1979.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi