HARDİE, James Keir (1856-1915)
İngiliz siyaset adamı. İşçi Partisi’nin kurucularındandır.
15 Ağustos 1856’da İskoçya’nm Lanarkshire Kontluğu’nda Holytown yakınlarındaki Legbrannock’ta doğdu, 26 Eylül 1915’te Glasgow’da öldü. Bir çiftlikte hizmetçilik yapan Mary Keir ile maden işçisi William Aitken’in evlilik dışı oğluydu. Soyadını aldığı üvey babası David Hardie dülgerdi. Çocukluğu yoksulluk içinde geçen Hardie, 7 yaşında çalışma yaşamına atıldı ve hiç okula gidemedi. 10 yaşındayken kömür madenlerinde işçilik yapmaya başladı. Gençliğinde kendisini geliştirmek için çok sayıda kitap okudu. Keskin zekâsı ve sağlam kişiliği ile arkadaşları arasında sivrildi ve toplumsal sorunlarla ilgilenmeye başladı. 1879’da bir grevin örgütlenme çalışmaları içinde yer aldığı için işinden atıldı ve Lanark bölgesinin maden sahipleri tarafından kara listeye alındı. Bu olaydan sonra Ayr’a yerleşen Hardie, Lanarkshire maden işçileri sendikasına sekreter seçildi.
1881’den sonra bir yandan ülke çapında maden işçileri sendikalarının kurulması için çalışırken, diğer yandan geçimini sağlamak için gazetecilik yaptı. 1882-1886 arasında Cumnock News adlı bir dergiyi yönetti. 1886’da İskoç Madenciler Federasyonu’nun sekreterliğine seçildi. 1887’de The Miner (Madenci) adlı işçi gazetesini yayımlamaya başladı. Aynı dönemde, işçi sınıfının grev mücadelesiyle sınırlı bir iktisadi mücadele ile haklarını elde edemeyeceğini görerek siyasetle ilgilenmeye başladı. 1888’de bağımsız işçi adayı olarak sosyalist bir programla Midlanark seçim bölgesinden Avam Kamarası seçimlerine katıldıysa da, seçimleri kazanamadı. Aynı yıl İskoçya İşçi Partisi’ni kurdu. 1889’da yayımlamaya başladığı La-bour Leader (İşçi Önderi) Batı İskoçya’da yayımlanan ilk sosyalist gazete oldu.
Temmuz 1889’da Paris’te toplanan II.Enternas-yonal’in Kuruluş Kongresi’nde, İskoçyalı madencilerin temsilcisi olarak 22 Britanya delegesinin arasında yer aldı. 1892’de bağımsız bir sosyalist programla South West Ham’dan milletvekili seçilerek Avam Kamarası’na giren Hardie, Ocak 1893’te Bağımsız İşçi Partisi’nin (BİP) kuruluşunda önemli rol oynadı. 1895’e değin süren ilk milletvekilliği sırasında, gerek parlamento içinde, gerekse parlamento dışında yürüttüğü yoğun propaganda etkinliği ile BİP’in savunduğu görüşlere işçiler arasında yandaş kazanmaya çalıştı.
27-28 Şubat 1900’de Londra’da toplanan Sendika Kongresi’nde, Avam Kamarası’na işçi milletvekillerinin sürekli olarak girmesini sağlamak üzere bir İşçi Temsil Komitesi’nin (İTK) oluşturulması düşüncesini kabul ettirdi. İTK, kuruluşunu izleyen ilk seçimler olan 1900 genel seçimlerinde, sendikalar ve sosyalist kuruluşlar tarafından gösterilen adaylardan on beşini onaylayarak, bunları desteklediğini ilan etti. Boer Savaşı’nm sürdüğü sırada yapılan seçimlerde, savaşa karşı olan maden işçilerinin yaşadığı Galler bölgesindeki Merthyr Tydfil’den aday olan Hardie, seçmenlerin çoğunluğunun desteğini alarak Avam Kamarası’na girdi. Diğer adaylardan yalnızca bir demiryolu sendikacısı seçimlerde başarılı olabildi.
1906 seçimlerinde, 28 İTK adayının daha Avam Kamarası’na girmesinden sonra İTK’nin parlamento grubu İşçi Partisi (İP) adıyla anılmaya başladı. BİP temsilcisi olarak İP’nin kuruluşuna katılan Hardie, partinin ilk parlamento grup başkanı, dolayısıyla da ilk İP önderi oldu. Ancak ertesi yıl bu görevinden ayrıldı.
İP, I. Dünya Savaşı’nm sonuna değin, tıpkı içinden geldiği İTK gibi, bireysel üyeleri olmayan, yalnızca sendikaların, sosyalist derneklerin ve kooperatiflerin üye oldukları federatif bir yapı olma özelliğini korudu. Bu nedenle, her ikisi de partinin kurucu öğeleri olan işçi kökenli siyaset adamlarının örgütü BİP üyeleri ile, sosyalist aydınların örgütü Fabian Derneği üyeleri arasında çıkan anlaşmazlıklar çözülemedi. Hardie, partinin sol grupları tarafından kuram açısından zayıf ve uzlaşmacı olmakla, sağ gruplan tarafından ise fazla sert olmakla eleştirildi.
Yaklaşan I. Dünya Savaşı karşısında, barışı korumada tüm ülkelerin işçilerine büyük görevler düştüğünü savunan Hardie, 1910’da II. Enternasyonal yöneticilerini savaşı engellemek için tüm ülkelerde genel bir grev örgütleme kararı almaya çağırdıysa da, bu girişimi sonuçsuz kaldı. 1914’te İP çoğunluğunun İngiltere’nin savaşa girmesini onaylaması üzerine büyük bir düş kırıklığına uğradı. Savaşın ikinci yılında Glasgow’da öldü.
Hardie tüm insanların kardeşliği ilkesine içtenlikle bağlı bir kişiydi. Siyahlan, sömürülmek için yaratılmış sayan “iki yüzlü beyazlar”m, özellikle Güney Afrika’daki tutumlarını sert bir dille yermiş ve yerli halkların kendi haklarını savunmak için bir an önce harekete geçmelerini istemiştir. Ona göre İngiliz kapitalizminin kendi ülkesinde sömürdüğü sınıflarla, İngiliz emperyalizminin sömürgelerde ezdiği sınıfların kader ortaklığı vardır.
Hardie’ye göre Sosyalizm toplumun bir bütün olarak iktisadi ve toplumsal açıdan gelişmesiydi. Sosyalizme ulaşmanın yolu ise, Marxizm’in öngördüğü gibi sınıf mücadelesi ve devrimden değil, iyi niyetli tüm insanlann doğrular temelinde işbirliği yapmalarından geçecekti. Kadınlara oy hakkının tanınması için mücadele eden E.Pankhurst öncülüğündeki akıma da destek olmuş, bu harekete danışmanlık yapmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): My Confession of Faith in the Labour Alliance, 1910, (“İşçi İttifakına Olan İnancımın Açıklaması”).
• KAYNAKLAR: M.Beer, History of Britisb Sociaiism, 2 cilt, 1919-1920; J.Cockburn, The Hungry Heart, 1956; E.Hughes, Keir Hardie, 1956; D.Lowe, From Pit to Parliament, 1923; W.Stewart, J.Keir Hardie, a Biography, 1921.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi