HAYREDDİN (15.yy-16.yy)
Türk, mimar. Yapıtlarıyla Osmanlı mimarlığındaki Klasik Dönem’in öncülüğünü yapmıştır.
Yaşamı üstüne kesin bilgi yoktur. II.Bayezid zamanında mimarbaşı olduğu sanılmaktadır. İstanbul’da Divanyolu’ndaki Sinan Paşa Türbesi’nin karşısındaki Mimar Hayreddin Mescidi’nin yanında gömülüdür. İstanbul’da bir mahalle onun adını taşır.
1488 dolaylarında II.Bayezid’in isteği üzerine Edirne’deki II.Bayezid Külliyesi’ni gerçekleştirdi. Külliyenin camisi, yanlarına eklenmiş mekânlardan ötürü mimarlık tarihinde zaviyeli ya da çok işlevli adıyla anılan ve ana mekânı iki kubbeyle örtülü camilerden farklı olarak tek bir büyük kubbeyle örtülüdür. Yine aynı külliyenin bir parçası olan darüşşifa bölümü, içinde fıskiyeli bir havuzun bulunduğu altıgen bir orta mekânın çevresine sıralanmış hasta odalarından ve buraya bağlı bir avluda yer alan doktor odaları, eczane, diyet mutfağı gibi servis mekânlarından oluşmaktadır. Evliya Çelebi’nin yazdığına göre bu hastanede akıl hastaları, müzik ve su sesi dinletmek gibi o çağa göre çok ileri yöntemlerle iyileştirilmekteydiler.
Planı, Edirne’deki II.Bayezid Camii’ndeki gibi tek kubbeli büyük bir mekânın, önden ve arkadan birer yarım kubbe eklenerek büyütülmesiyle oluşturulmuş olan İstanbul’daki Bayezid Camii de pek çok kaynakta Mimar Hayreddin’in yapısı olarak anılmaktadır. Ancak bazı uzmanlar, bazı belgelere dayanarak bu yapının mimarının Sultan Şah oğlu Yakup Şah olduğunu ileri sürmüşlerdir. Yine bazı yayınlarda Amasya’daki Sultan Bayezid Küllıyesi nm de Hay-reddin tarafından yapıldığı yazılıdır.
Mimar Hayreddin, sütun yükseklikleri, kalınlıkları ve aralıkları arasında bulunması gereken oranları kurallara bağlamış, böylece bir yapının bütünü ve tek tek öğeleri arasındaki ilişki ve oranlara getirdiği uyum ve denge ile Osmanlı mimarlığının Klasik dönem üslubunun öncüsü olmuştur.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi