BEAUMARCHAIS, Pierre- Augustin Caron de (1732-1799)
Fransız oyun yazarı. 18. yy Fransız komedyasını bir toplumsal taşlama türüne dönüştürdüğü oyunlarıyla tanınmıştır.
24 Ocak 1732’de Paris’te doğdu. Bir saatçinin oğluydu. Gençliğinde bu zanaatı öğrendi ve XV. Louis’nin sarayında saatçi olarak görevlendirildi. Bir saray memurunun dul karısıyla evlendikten sonra sarayda kendine bir yer edindi. Orta sınıftan aristokrat çevreye yükselince “de Beaumarchais” adını aldı. XV. Louis’nin kızlarına müzik dersleri verdi, saray konserlerini yönetti. Kralın gizli ajanı olarak maceralı bir yaşam sürdü. Yaptığı düellolar ve karıştığı para işleri nedeniyle hakkında birkaç kez dava açıldı. 1773’teki mahkemede savcılık görevini yüklenen saray danışmanı Goezman’la yaptığı polemikleri ve Goezman’ın karısının ondan rüşvet aldığını açıkladığı yazılarını Memoires (“Bildirgeler”) adlı yapıtında topladı. Davayı kaybetti, ama devrin yargı organlarının çarpık işleyişini açıklayan yazılarıyla halkın desteğini kazandı. Daha sonraki yıllarda silah tüccarlığına başladı, 1776’da Amerika’nın ulusal bağımsızlığı için savaşan devrimcilere silah yardımı yaptı. Voltaire’in tüm yapıtlarını ilk kez yayımladı. Öte yandan krala karşı vurt dışında yergiler yazıp bastıranların kovuşturmasıyla görevlendirildi. Düş ürünü bazı yergiciler yaratıp bunların saldırısına uğradığını ilen sürerek bu görevi geçiştirmeye çalıştı. Son yılları Fransız Devri-mi’nm karışık ortamında geçti. Devrim’in önderleriyle anlaşamadı, Jean Paul Marat tarafından hapse attırıldı ve giyotinden son anda kurtuldu. Terör dönemini Fransa dışında geçirdi. 18 Mayıs 1799’da Fransa’da öldü.
Beaumarchais’nin ilk oyunu Eııgenie bir kont tarafından evlilik vaadiyle aldatılan bir kızı konu alır. Kızın ağabeysıyle yaptığı düellodan sonra kont sevgilisine döner. Eugenie Diderot üslubunda bir “burjuva ovunu” (drame bourgeois) olarak yazılmış, ancak bu türün başarılı bir örneği olamamıştır. Yazarın aynı türde yazdığı ikinci oyunu Les Deux Amis (“İki Arkadaş”) daha başarılı olmakla birlikte, komedyalarının düzeyine erişememiştir.
Bcaumarchais’nin oyun yazarı olarak tanınması Le Berbier de Seville (Sevilla Berberi) ve Le Mariage de Fıgaro (Figaro’nun Düğünü) adlı komedyalarıyla olmuştur. 1816’da Rossini tarafından opera haline getirilen Sevilla Berberi, kendisiyle evlenmek için eski vasisi tarafından eve hapsedilmiş neşeli bir dilber olan Rosine ile Kont Almaviva arasındaki aşk macerası çevresinde döner. Figaro’nun Düğünü bu oyunun devamıdır ve Kont’un Figaro ile kontesin oda hizmetçisi Suzannc arasındaki ilişkiyi engelleme çabalarını konu alır. Her iki oyunun da temeli, uşak Figaro’yla efendisi Kont Almaviva’mn ilişkileridir. Beaumarchais Roma tiyatrosundan beri bir komedya tipi olarak varolan entrikacı uşak tipini geliştirmiş, çapkın, nük-teci, ağzı iyi laf yapan, maceracı bir Figaro yaratmıştır. Oyunları neşeli, nükteli, ancak iğneleyici bir taşlama üslubu içinde türlü entrikalarla ve “danışıklı dövüş ”lerle gelişir. Özellikle Mozart’ın operasına esin kaynağı olan Figaro’nun Düğünü, içerdiği aristokrasiye yönelik sert eleştiriler nedeniyle uzun zaman sahnelenememiştir. 1784’de Theâtre Française’de oynandığı ilk gece bir halk ayaklanmasına neden olmuştur.
Beaumarchais’nin daha sonra yazdığı La Mere coupable (“Suçlu Anne”) adlı duygusal melodram öteki komedyaları kadar başarılı değildir. Nükteci ve entrikacı Figaro bu oyunda can sıkıcı bir ahlakçıya dönüşmüştür. Beaumarchais’nin ayrıca Tarare adlı bir de operası vardır.
Beaumarchais, Marivaux ile birlikte 18. yy Fransız komedya türünün en önemli yazarlarındandır. Sevilla Berberi ve Figaro’nun Düğünü adlı oyunlarıyla entrikalar üzerine.kurulu geleneksel Fransız komedyasını yeniden canlandırmıştır. Fransa’da ikinci sınıf opera, vodvil ve duygusal komedyaların popülerliğini koruduğu bir dönemde komedyayı Moliere biçiminde bir taşlama türüne dönüştürmüştür. Oyunlarında aristokrasiye yönelttiği nükteli, ancak cesur eleştirileriyle halkın sevgisini kazanmış ve Fransız Devrimi’nin habercisi olmuştur. Sonunda aristokrasinin yıkılışını görmekle birlikte, katkıda bulunduğu devrime katılamamıştır. Yaşamı Alman oyun yazarı Friedrich Wolf’un Beaumarchais adlı tragedyasına konu olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Oyun; Eugenie, 1767; Les Deux Amis, 1770, (“İki Arkadaş”); Le Barhier de Seville, 1775, (Sevilla Berberi); Le Mariage de Figaro, 1784, (Figaro’nun Düğünü); La Mere Coupable , 1792, (“Suçlu Anne”). Opera: Tarare, 1757. Anı\Memoires, 1773-1774, (“Bildirgeler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi