BELUSSOV, Vladimir (1907 – 25 Aralık 1990 )
SSCB’li jeoloji ve jeofizik bilgini. Yer-kabuğu, dağoluş süreçleri ve Yer’in yapısı üstüne çalışmalar yapmıştır.
Vladimir Vladimiroviç Belussov 30 Ekim 1907’de Moskova’da doğdu. 1930’da Moskova Üni-versitesi’ni bitirerek, yedi yıl kadar Leningrad Jeoloji Araştırmaları Merkezi’nde, daha sonra da Leningrad-Kazan Radyum Enstitüsü’nde çalıştı. 1940’ta Moskova Maden Araştırma Enstitüsü’nde jeoloji profesörü oldu. 1943’te Sovyet Bilimler Akademisi üyeliğine seçildikten sonra bir süre Pekin’de görev alan Belussov, 1943-1949 arası bu akademiye bağlı Jeofizik Enstitüsü Kuramsal Jeotektonik Laboratuvarı’nm başkanıydı. 1953’te Moskova Universitesi’nde profesörlüğe getirildi. I960’tan başlayarak Sovyet Jeofizik Komitesi’nin 1960-1963 arası Jeodezi ve Jeofizik Birliği’nin 1961’den 1971’e kadar da Çekirdek Kabuğu Komitesi’nin yönetim kurulu başkanlığında bulundu.
Belussov yerkabuğu hareketlerini ve okyanusların oluşumunu açıklamak için 1942’de “okyanusların değişmezliği kuramı”nı ortaya attı. Bu kuram, Yer’in jeolojik evrimi sırasında okyanus havzalarının hiç yer değiştirmediğini ve oluşumun başlangıcından bugüne dek aynı yeri koruduğunu öne sürer; okyanus havzalarının oluşumunu da, sıcak magma ve bazaltlı lavların yükselmesi sonucunda kara kalkanlarının yoğunlaşması ve kıta eteklerinin bu yoğun kesimlere doğru çökerek okyanus kabuğuna dönüşmesiyle açıklar.
Belussov’un büyük ilgi gören önerilerinden biri de, Uluslararası Geodezi ve Jeofizik Birliği’nin 1960’ta Helsinki’de toplanan 12. genel oturumunda gündeme getirdiği “üst çekirdek kabuğu” projesidir. Yer yüzeyinden başlayarak 60 km kalınlığında bir katman oluşturan yerkabuğu ile yaklaşık 3.000 km derindeki yerçekirdeği arasında kalan çekirdek kabuğu (manto) bölgesi, iki bölümden oluşur: 60 km ile 1.200 km arasında yer alan üst çekirdek kabuğu ve 1.200 km’den 3.000 km’ye dek inen alt çekirdek kabuğu.
Yapısal, magmasal ve başkalaşma süreçlerinin yalnızca yerkabuğunun dip katmanlarından değil, büyük ölçüde üst çekirdek kabuğundan kaynaklandığına ve çekirdek kabuğunun alt bölümünden üst bölümüne geçişte deprem dalgalarının hızının değiştiğine dikkati çeken Belussov, bu üst kabuk bölgesinin yerfiziği ve yerkimyası yöntemleriyle incelenmesini önerdi. 1960’tan 1970’e değin elli ülkenin katkısıyla yürütülen çalışmalar üst çekirdek kabuğunun yapısı, deprem dalgalarının yayılması ve özellikle okyanus diplerinin yapısal özellikleri üstüne çok değerli bilgiler sağladı. Yerkabuğu hareketlerine neden olan iç ve dış kuvvetleri araştırmak amacıyla 1971’de başlatılan Uluslararası Jeodinamik Projesi de, Belussov’un önerdiği projenin ikinci bir aşaması niteliğindedir.
• YAPITLAR (başlıca): Oçerki Geohimii Prirodnıb Gazov, 1937, (“Doğal Gaz Jeokimyasının Ana Çizgileri”); Balşoy Kavku7-, 1938-1940, (“Büyük Kafkasya”); Migratsiya Radioelentov i Razvitsie Strukturı Zemli, 1942-1943, (“Yerküre Yapısının Evrimi ve Radyoelementlerin Göçü”); Fatsii i Moşnosti Osadoçnıh Tolsçh Yevropeyskoy çastı SSSR, 1944, (“SSCB’nin Avrupa Bölümü’ndeki Çöküntü Katmanlarının Kalınlığı ve Gelişme Aşamaları”); Obşaya Geotektonika, 1948,(“Genel Jeotektonik”) Oşnov-nıye Voprosıgeotektoniki, 1954, (“Jeotektoniğin Ana Sorunları”); Mezhdunarodnıy God Spooynovo -Solntsa, 1963, (“Uluslararası Güneş Yılı”); Zemnaya Kora i Verhnaya Mantiia Materikov, 1966, (“Yerçekirdeği ve Üst Çekirdek Kabuğu Maddesi”); Zemnaya Kora i Verhnaya Okeanov, 1968, (“Yerçekirdeği ve Okyanus Yüzeyleri”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi