Abbasilerde Tarih İlmi, Tarihçilik Hakkında Bilgi

Tarih

Emevîler devrinde başlayan İslâm tarihçiliği Abbâsîler’in ilk zaman­larında şekillendi. Önce Hz. Peygamber ve sahabenin hayatlarını tesbit etmek maksadıyla başlayan İslâm tarihçiliği, eskiden beri Araplar’da mevcut olan ensâb ilminin de yardımıyla toplumun bütün unsurlarını kapsadı ve aynı za­manda “Rical İlmi”nin gelişmesine de yardım etti. İlk devir tarihçileri naklet­tikleri haberlerin başında genellikle onu nakleden kimselere ait rivayet senedini de verirlerdi. Böylece tarihî olaylara da­ir haberler, hadisler gibi, sened ve me­tin kısımları olmak üzere iki ana unsur­dan meydana geliyordu. İslâm dünya­sındaki ilk büyük tarihçilerden sadece Zührî, Abbasîler devrinden önce, Süley­man b. Tahran, Mûsâ b. Ukbe, sîret ve tarih ilminin babası sayılan İbn İshak, Kitâbü’l-Meğâzınin ve daha birçok eserin müellifi olan Vâkıdî gibi büyük tarihçilerin hepsi Abbâsîler’in ilk devirlerinde yaşamışlardır. Bugünkü sîret ve megâzî bilgilerimizin temelini, İbn İshak ile Vâkıdî gibi Abbasî halifele­rinin himaye ettiği âlimlerin eserleri oluşturmaktadır. İbn İshak’ın eserini ele alarak yeniden düzenleyen İbn Hi-şâm İle Vâkıdînin kâtibi İbn Sa’d da bu devrin diğer önemli iki simasıdır. İbn Sa’d’ın et-Tabakâtü’l-kübrâ’sı İslâm dünyasında biyografi alanında yazılan ilk önemli eserdir.

İslâm siyasî tarihinin ilk müellifleri, ilk kültür ve ilim tarihçilerinin hepsi Ab­basîler devrinde yaşamış ve İslâm ta­rihçiliğine yön vermişlerdir. Daha sonra­ki devirlerde yetişen tarihçiler İslâm’ın ilk üç asrı hakkında verdikleri bilgileri hep bu dönem kaynaklarına borçludur­lar. Abbasîler devrinde yetişen başlıca tarihçiler ve bazı eserleri şöyle sıralana­bilir: Medâinî, Ahbârü’I-hulefâ-, Câhiz, Kitâbü’l-‘Arab ve’l-Acem; İbn Kuteybe, el-Mefârit-, Belâzürî, Fütûhu’l-büldân-, Ebû Hanîfe ed-Dîneverî, el-Ahbâru’t-üvâl; Ya’kûbî, Târihu’l-Yakûbî; Taberî, Târihu’1-ümem ve’l-mülûk-, Cehşiyârî, Kitdbü’i-Vüzerâ; Mes’ûdî, Mürûcü’z-zeheb; İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist-, İbn Mİskeveyh, Tecâriba’l-ümem-, Bîrûnî, el-Âşârü’1-bâkıye cani’l-kurûni’l-hâliye; Hİlâİü’s-Sâbi’, Târihu’l-vüzerâ’; İbnü’l-Kalânisî, Zeylü Târihi Dımaşk-, Hatîb el-Bağdâdî, Târihu Bağdâd; Sem’ânî, Kitâbü’l-Ensâb-, İbnü’l-Cevzî , el-Muntazam îî târihi’l-mülûk ve’l-ümem-, İbnü’1-Esîr, el-Kâmil fi’t-târih; İbnü’l-Kıftî, İhbârü’l- ulemâ bi-ahbâri’l-hükemâ.

• Abbasilerde İlim ve Kültür Hayatı
  • Abbasilerde Dil ve Edebiyat
  • Abbasilerde İslami İlimler (Tefsir ve Kıraat)
  • Abbasilerde İslami İlimler (Hadis)
  • Abbasilerde İslami İlimler (Fıkıh)
  • Abbasilerde İslami İlimler (Kelam)
  • Abbasilerde İslami İlimler (Tasavvuf)
  • Abbasilerde (Cebir, Geometri, Mantık vb.) İlimler ve Tercüme Faaliyetleri
  • Abbasilerde Mantık ve Felsefe
  • Abbasilerde Tıp İlmi
  • Abbasilerde Astronomi
  • Abbasilerde Matematik İlmi
  • Abbasilerde Kimya İlmi
  • Abbasilerde Tarih İlmi
  • Abbasilerde Coğrafya İlmi

• Abbasilerde Sanat
  • Abbasilerde Sanat (Mimari, Sivil, Cami Mimarisi)
  • Abbasilerde Sanat (Minyatür, Hat ve Tezhip)
  • Abbasilerde Sanat (El Sanatları)
  • Abbasilerde Sanat (Çini ve Seramik)

TDV İslam Ansiklopedisi