AFET
İslam ahlakı, fıkıh ve hadis alanlarında farklı anlamlarda kullanılan bir terim.
Sözlükte “Belâ, musibet, hastalık, kusur, genellikle isabet ettiği şeyi faydalı olmaktan çıkaran durum” gibi mânalara gelir. Kur’ân-ı Kerîm’de bulunmamakla birlikte hadislerde bu anlamlar yanında “Ölüm, bir kabiliyet veya hasletin fayda ve değerini ortadan kaldıran arızî hal” gibi mânalarda da geçmektedir.
Ahlâkta Afet
İslâm ahlâkında âfet insan nefsinin kötü eğilimleri ile dış organların kötü fiil ve hareketleri hakkında kullanılmıştır. Riya, kin, kıskançlık gibi insan nefsinin kötü eğilimleri ile yalan, gıybet gibi kötü sözler ve diğer yanlış ve haksız fiiller insanın selim fıtratını bozduğu, ahlâkî kemale ulaşmayı engellediği ve mutsuzluğa götürdüğü için İslâm ahlâkçıları bunlara çoğunlukla âfât (âfetler), bazan da emraz (hastalıklar) adını vermişlerdir. Daha çok Gazzâirnin İhyaü culûmi’d-dîn ve Kimya’ü’s-sacdde adlı kitaplarına dayanan ve bunlardaki konuları yeniden sistemleştiren sonraki bazı müelliflerin ahlâk ve nasihat kitaplarında bu kötülükler, arız oldukları meleke veya organlara göre sekiz bölümde incelenmiştir. Bunların ilki olan kalbin âfetleri, başta inkâr, şirk ve nifak olmak üzere düşünce ve inanç alanındaki yanlışlıklarla riya. kin, kıskançlık gibi duygu alanındaki fenalıkları ifade eder. İkinci sırada yer alan dilin âfetleri Gazzâirnin İhyâ’ü ulûmi’d-din’inde yirmi maddede toplanmıştır. Bunlar yalan, gıybet, sövüp sayma gibi genellikle ferdin ahlâkî şahsiyetine, toplumun dirlik ve düzenliğine zarar veren, adalet ilkesine, edep kurallarına aykırı düşen sözlü kötülüklerdir. Geri kalan âfetler grubu ise kulak, göz, el. kann. cinsel organ ve ayaklar ile ilgili ahlâkî kötülükleri ihtiva eder. Son olarak, herhangi bir meleke ve organa nisbet edilmeyen, ancak dinin ve ahlâkın kötü saydığı tutum ve davranışlar da “Bedenin bir organa bağlı olmayan âfetleri” başlığı altında dokuzuncu âfetler kümesi olarak gösterilmiştir. Sıla-i rahmi terketme. vesvese, insanlar arasında ihtilâf ve çekişme, bidat, hurafeler vb. fenalıklar bu kısımda incelenir.
Bibliyografya
1- Gazzâlî. İhya, Beyrut 1402-1403/1982-83.
2- Birgivî, et-Tarîkatü’1-Muhammediy-ye ve’s-sîretü’l-Ahmediyye, İstanbul 1307.
3- EbÛ Safd el-Hadimî. Berîkatü’i-Mahmûdiyye fî şerhi Tarikati’l-Muhammediyye, İstanbul 1318.
4- Lisânü’i-‘Arab, “Evî” md.
5- Tâcü’l “Arüs”, “Evi” md.;
6- Wensinck, Mu’cem, “Evi” md.;
7- Kâmil Miras. “Afat”, İTA, I, 112-113.
TDV İslâm Ansiklopedisi