AHMED b. MUHAMMED b. MESRÛK (ö. 298/910-11) İlk devir safîlerinden.
214te (829) Tus’da doğdu; Bağdat’ta yaşadı. Ebü’l-Abbas b. Mesrûk diye de tanınır. Haris el-Muhâsibî, Serî es-Sakati. Muhammed b. Mansûr et-Tûsî ve Muhammed el-Bürcülânî gibi meşhur sûfilerin sohbetinde bulundu. Cüneyd-i Bağdâdiye hizmet etti. İlim tahsil etmek için Rey ve Horasan civarını dolaştı. Kabri Bağdat’ta Bâbü Harb Mezarlığı’ndadır.
Ahmed b. Muhammed zühdü, Allah’tan başka hiçbir şeyin tesiri altında kalmamak, takvayı da dünya nimetlerine göz dikmemek ve kalpte bunlara yer vermemek şeklinde açıklar. Allah ve mâsivâ ile ilgili temel tasavvufi düşünceyi ünsiyet ve vahşet terimleriyle açıklamaya çalışan İbn Mesrûk’a göre vahşet, bezm-i elest ten sonra Allah’tan ayrı kalmaktır. Dünyaya gelişin gayesi mâsivâ ile değil, Allah ile ünsiyet (dostluk) etmektir. Onun anlayışına göre gurbet te Allah ile ünsiyet, taat ve ibadetle olur. İbn Mesrûk semâ konusunda oldukça müsamahalıdır. Ancak onun bu müsamahası daha çok dış ve iç dünyası istikamet kazanmış kimseler içindir. Kalbi taate zorla alışanlara semâ için bir ruhsat vermez; zira ona göre böyleleri, kazanayım derken manevî hallerini kaybederler.
Ahmed b. Muhammed, Ali b. Cad, İbnü’l-Medînî ve Ahmed b. Hanbel gibi muhaddislerden hadis tahsil etmekle beraber, Dârekutnî tarafından hadis rivayetinde zayıf kabul edilmiştir, el-Kanâ’a adlı eserinin günümüze kadar gelip gelmediği bilinmemektedir.
Bibliyografya
1) Sülemî. Tabakât, s. 237, 241;
2) Ebü Nuaym. Hilye, X, 213, 216;
3) Kuşeyrî. er-Risâle, I, 164;
4) Hücvîrî. Keşfü’l-mahcûb, Hakikat Bilgisi [125], İstanbul 1982, s. 249, 250;
5) Attâr, Tezkiretü’l-evliya [126] İstanbul 1985, s. 587, 589;
6) İbnü’l-Cevzî, Şıfatu’ş-şafve, IV, 128, 129;
7) A.mlf el-Muntazam, VI, 98, 99;
8) Zehebî. A’lâmü’n-nübelâ’, XIII, 494, 495;
9) Lâmiî, Nefehât Tercümesi, s. 141, 142;
10) Şa’rânî. et-Tabakât, I, 93, 94;
11) Münâvî, el-Ke-vâkib, 196, 197.
TDV İslam Ansiklopedisi