Hasan Âli YÜCEL Eğitimci, devlet adamı ve yazar (İstanbul 1897-1961).
Özellikle Millî Eğitim bakanlığı sırasındaki çalışmalanyle Türk eğitimine büyük hizmetleri geçen, ayrıca, başta şiir olmak üzere edebiyatın çeşitli dallarında önemli eserler veren Haşan Âli Yücel, Maliye memuru, Posta ve Telgraf müfettişi Âli Rıza Bey’in oğludur. 1910’da Aksaray’daki Mektebi Osmani’yi bitirdikten sonra Vefa Lisesi’ne girdi. Burada son sınıfta okurken Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine askere alındı (1915). Oç yıllık bir aradan sonra öğrenimine devam ederek Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünü bitirdi (1921). İlk görevi aynı fakültenin inzibat memurluğuydu. Bir yıl kadar bu görevde kaldıktan sonra İzmir Öğretmen Okulu edebiyat öğretmenliğine atanan (1922), ardından, Kuleli, İstanbul ve Galatasaray liselerindeki felsefe ve edebiyat öğretmenliğinden sonra Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliğine getirilen Hasan Ali, bu görevdeyken, fransız eğitim sistemini incelemek üzere bir yıllığına Paris’e gönderildi (1930). Türkiye’ye dönüşünde bir süre Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü müdürlüğünde bulundu; 1933-1935 yılları arasında ortaöğretim genel müdürlüğü yaptı. Bu görevini yürütürken, bürokratik kayıtlardan uzak bir anlayışla öğretmen ve okul sorunları üzerinde durması ve bunlara çare aramasıyle dikkati çekti. 1935’te İzmir milletvekili olarak Par-lamento’ya girdi. Üç yıl sonra, 1938’de, Celâl Bayar Hükûmeti’nin Milli Eğitim bakanlığına atandı. Hasan Âli’nin Türk kültürüne ve eğitimine en büyük hizmeti, 1946 yılına kadar 7 yıl 7 ay süren bu bakanlığı döneminde oldu. Onun bakanlığı sırasında, çeşitli .öğretim kurumlarının ve buralarda okuyan öğrencilerin sayısı yıldan yıla yükseldi. Özellikle köy halkının eğitimi ve tarım alanında daha verimli olması amacını güden Köy enstitülerinin açılması (1940), ilköğretim sorununun çözümüne doğru atılmış güçlü bir adımdı. Köy enstitüleri yalnız milli eğitim çerçevesi içinde değil, fikir ve sanat alanında da güçlü ürünler verdi. Bunun yanı sıra, Ankara Fen ve Tıp fakülteleriyle İzmir Yüksek Ticaret ve İktisat Okulu’nun, Balıkesir ve Edime Ortaöğretmen okullarının açılması, Yüksek Mühendis Okulu’nun Teknik Üniversite haline getirilmesi, Üniversite Kanunu’nun çıkarılarak fikir, bilim ve kürsü özgürlüğünün korunması, tiyatro ve operanın devlet hizmetleri arasına katılarak bu yönde köklü girişimler yapılması, Yüksek Köy Enstitüsü’nün kurularak bilimsel köycülüğe başlanması yine onun bakanlığı sırasında gerçekleşti.
Hasan Âli Yücel’in türk kültürüne en büyük hizmetlerinden biri de, bakanlığı zamanında dünya klasiklerinin Türkçe’ye kazandırılması oldu (1941). Onun önderliğinde, Cumhuriyet’in ilânından sonra ilk ‘kez dünya klasiklerinden 500 kadar eser bir plan ve program çerçevesi içinde Türkçe’ye çevrilmiş, ayrıca Türk ve İslâm ansiklopedilerinin yayımına başlanmıştır. Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu hükümetlerinde ikişer kez Milli Eğitim bakanı olarak görev yapan Haşan Âli Yücel, 8 ağustos 1946’da bu görevinden ayrıldı ve T.BJM.M.’de C.H.P. milletvekili olarak kaldı. 1950’de seçimleri kaybedince İstanbul’a yerleşerek Cumhuriyet gazetesinde çeşitli konuları kapsayan makaleler yazmağa başladı. ‘1955-1960 arası İş Bankası kültür yayınlarını yönetti. Ayrıca, 1958’de UNESCO Milli Komisyonu Genel Kurul, 1961’de de Kurucu Meclis üyeliğine seçilmişti. İstanbul’da, Prof. Tevfik Sağlam’ın evinde geçirdiği bir kalp krizi sonucu ölen bu büyük eğitimci Ankara’ya gömüldü.
Eğitimciliği ve devlet adamlığının yanı sıra usta bir yazar olan Haşan Âli Yücel’-in edebiyat hayatı şiirle başlamıştır. İlk şiirlerinde aruzu kullanıyordu. Dergâh ve Yarın (1921-1922), Yeni Mecmua (1923) ve Hayat (1926-1928) dergilerinde çeşitli şiirleri çıktı. Mütareke ve Kurtuluş Savaşı yıllarında yazdığı ateşli şiirlerle vatan ve millet sevgisini dile getirmişti. Daha sonraları aruzu bırakarak heceye yöneldi. Bir süre sonra da şiirle başlattığı sanat hayatını nesirle sürdürdü. Akşam (1936), Cumhuriyet (1949) ve Dünya (1960) gazetelerinde ulusal, sosyal ve kültürel konularda makale ve denemeler yazdı.
Günümüzde şiirlerinden çok nesirleriyle tanınan Haşan Âli Yücel’in edebî eserlerinin yanı sıra çeşitli meslek kitaplan da var. Özellikle Fransa’da bulunduğu sıralar hazırladığı Fransa’da kültür işleri (1930), Türk eğitiminde örgütlenmeye büyük ölçüde yardımcı olmuştur.
Eserleri
1932 Goethe, bir dehanın romanı (İnceleme)
1932 Türk edebiyatına toplu bir bakış (inceleme)
1933 Dönen ses (şiir)
1937 Pazartesi konuşmaları (makale)
1938 Sizin için (çocuk şiirleri)
1938 İçten dıştan (makale)
1955 Hürriyete doğru (makale)
1956 İyi vatandaş, iyi insan (makale)
1957 Kıbrıs mektupları
1957 Edebiyat tarihimizden (Yakup Kadri Karaosmanoğlu üzerine monografi)
1958 İngiltere mektupları
1960 Hürriyet, gene hürriyet (makale;2. cilt 1966)
1960 Dinle benden (şiir)
1961 Allah bir (şiir)