İZMİR İKTİSAT KONGRESİ
Osmanlı idaresinden harabe halinde bir ülke, çok geri bir tarım, çok ilkel sınaî kuruluşlar devralan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, iktisadı hayatın canlandırılması ve bir kalkınmanın başlaması için ne gibi tedbirler gerektiğini araştırmak amacıyle şubat 1923’te bütün illerden gelen ve çeşitli sınıf ve zümreleri temsil eden 1 135 üyenin katıldığı İzmir İktisat Kongresi’ni topladı. Lozan görüşmelerinin kesintiye uğradığı devrede toplanan kongreyi açış nutkunda Atatürk, hem rejimin gelişme yönünü, hem de yabancı ülkelere karşı alınması gereken tavrı belirtti.
Büyük çiftçilerin ve ticaret burjuvazisinin örgütlü ve bilinçli olarak katıldığı kongrede yüksek bürokrasi de çeşitli sıfatlarla temsil ediliyordu. Amele temsilcileri ise genellikle danışıklı olarak seçildi. Ancak, tarım işçisi ve toprağı olmayan ortakçı ve yarıcı, kongrede temsil edilmedi. Kongre, genel olarak, büyük toprak sahiplerinin ve özellikle İstanbul tacirlerinin sürüklediği ticaret burjuvazisinin hâkimiyeti altında geçti. Kongreye katılan dört zümre encümenler halinde ayrı ayrı toplanıp Kongre Genel Kurutu’nda görüşülmek üzere tasarılar hazırladılar. Her tasarının oylanmasında, gruplar kendi çıkarlarını göz önüne alarak oytarını kutlandılar. Kurtuluş Hareketi’nin İktisadî yönünü göstermesi oçıstndan son derece önemli olan kongrede 12 maddeden oluşan bir misakı İktisadî ile çiftçi, tacir, sanayici ve işçi gruplarının hükümete sunulmak üzere hazırladıkları milli bîr tasarı olan İktisadî esasların yanı sıra Millî Türk Ticaret Birliği’nin yabancı sermaye iie ilgili esasları benimsendi.
Türk İktisadî ve toplumsal yapısının çiftçi. tacir, sanayici ve işçi zümrelerini temsil eden kongre ve bu kongrede alınan kararlar Türkiye’nin o dönemdeki iktisadi ve toplumsal yapısını yansıtır. Kongrede oluşan genel çizgi 1931 yılına kadar Cumhuriyet’in politikasına hâkim oldu.