CORELLI, Arcangelo (1653-1713)
İtalyan, kemancı ve besteci. Çağdaş keman çalış tekniğinin yanı sıra sonat ve konçerto türlerinin gelişmesinde de etkili olmuştur.
17 Şubat 1653’te İtalya’da Fusignano’da doğdu, 8 Ocak 1713’te Roma’da öldü. Soylu bir aileden gelmekteydi. Müzik eğitimine Faenza’da başladı. İlk keman derslerini on üç yaşındayken Bologna’da San Petronio Kilisesi kemancısı Giovanni Benvenuti’den aldı. Bir süre Simonelli ile kontrpuan çalıştıktan sonra keman eğitimini Leonardo Brugnoli’den aldığı derslerle sürdürdü. Genç yaşta keman virtüözü olarak büyük ün kazandı, Bologna’daki Accademia Filarmonica’ya kabul edildiğinde on yedi yaşındaydı. 1671’de Roma’ya yerleşti, Modena, Napoli, Paris ve Almanya’ ya kısa geziler yapmakla birlikte yaşamının sonuna değin orada kaldı. 1675’te Roma’daki San Luigi dei Francesi Kilisesi orkestrasına kemancı olarak girdi, 1682’de aynı orkestrada başkemancılığa yükseldi.
Roma’da bulunduğu yıllarda önce Kardinal Be-nedetto Panifili’nin, daha sonra İsveç Kraliçesi Chris-tina’nm, 1689’dan ölümüne değin de Kardinal Pietro Ottoboni’nin korumasına girdi. Ottoboni’nin sarayında yönettiği konserler kentin önde gelen kültür etkinliklerindendi. 1687-1690 arasında Palazzo Pamphili’nin müzik yönetmeni olan Corelli keman virtüözlüğünün yanı sıra orkestra şefi olarak da ünlendi. 1690’da Giovanni Lulier’in Santa Beatrice d’Este oratoryosunu seslendiren otuz üç keman, on viola ve on yedi çellodan oluşan orkestrayı büyük bir ustalıkla yönetti.. 1700’de Palazzo della Cancelleria’ daki konserlerde başkemancı ve orkestra şefi olarak sağladığı başarılarla döneminin önde gelen sanatçıları arasına girdi. 1700’de İtalyan bestecileri Bernardo Pasquini ve Alessandro Scarlatti ile birlikte Accademia deli’ Arcadia’ya kabul edildi. Daha sonraki yıllarda etkin bir sanat yaşamından giderek uzaklaştı.
Corelli’nin besteleri her biri on iki yapıttan oluşan ve birden altıya kadar opus (yapıt) numaralarıyla adlandırılan altı kitap halinde yayımlanmıştır. Opus 1 ile Opus 3 sonata da chiesa (kilise sonatı), Opus 2 ile Opus 4 ise sonata da camera (oda sonatı) türünün örneklerini içerir. Bu yapıtların tümü sonata a tre (üçlü sonat) adını alan ve üç yaylı çalgı için yazılmış sonatlardır. Bunlardan sonata da chiesa, 17. ve 18. yy’larda kilise ayinlerinde çalınmak üzere genellikle dört bölüm olarak bestelenen, orgjeşliğinde çalman ve soyut bir anlatımı olan sonatlardır. Sonata da camera ise bir preliidle başlayan ve dans ritimleriyle belirlenen bölümlerden oluşan sonatlardır. 1700’de yayımlanan Opus 5 her iki sonat türünün yanı sıra 16. yy başlarına ait bir Portekiz halk ezgisi olan La Folia’mn çeşitlemelerinden oluşur. Bestecinin ölümünden sonra 1714’te yayımlanan Opus 6 ise da chiesa ve da camera türündeki on iki concerto grosso’yu içerir. Yaylılar orkestrasının çaldığı partisyonlar (ripieno) ile birden fazla yaylı çalgının solo işlevini üstlendiği partisyonlardan (concertino) oluşan concerto grosso’lar bu türün ilk bilinen örnekleridir. Böylece Corelli, çağdaşı Törelli ile birlikte, konçerto türünün gelişmesinde temel bir rol oynamıştır.
Üslubundaki ton zenginliği, esnek tekniği ve coşkulu yorumlarıyla Corelli 17. yy’m en önemli keman virtüözü olarak tanınır. Geminiani, Locatelli ve Castrucci gibi birçok kemancı da yetiştirerek çağdaş keman çalış tekniğinin gelişmesinde etkili olmuştur.Öğrencilerinden Somis,Geç Barok Dönem’ in ünlü kemancı ve bestecisi Vivaldi’ye öğretmenlik etmiştir. Ayrıca, vokal müzik anlayışının egemen olduğu bir dönemde sonat ve konçerto türlerini geliştirip yaygınlaştıran Corelli’nin çağdaş çalgı müziğinin gelişim tarihinde önemli bir yeri vardır. Kontr-puan’a dayanan müziği kilise müziğinin üslup özelliklerini taşımakla birlikte, kilise müziğinin çok sesliliğinden farklı olarak çağdaş tonalite kurallarım uygulayarak bunların yerleşmesinde etkili olmuş, melodik tekrarlara, kontrast ve dengeyi sağlayan modülasyonlara yer vermiştir. 17. yy’da gelişmekte olan homofonık müziğe hız kazandıran Corelli oda müziğinde Geç Barok Dönem’in başlatıcısı olarak tanınır.
• YAPITLAR (başlıca): Opus l, iki keman, violone ya da arciuliote ve org için on iki sonata da chiesa, üçlü sonat, 1681; Op.2, iki keman, violone ya da harpsikord için on iki sonata da camera, üçlü sonat, 1685; Op.3, iki keman, violone ya da arciuliote ve org için on sonata da chiesa, üçlü sonat, 1689; Op. 4, iki keman, violone ya da harpsikord için on iki sonata da camera, üçlü sonat, 1694; Op.3. keman, violone ya da harpsikord için altı sonata da chiesa, beş sonata da camera ve La Foiia çeşitlemeleri, 1700; Op.6, iki keman, viyolonsel ve yaylı çalgılar orkestrası için on iki concerto grosso, 1714.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi