DANTO, Arthur (1924 – 25 Ekim 2013, Manhattan)
ABD’li felsefeci. Temel ve temel olmayan eylemler arasında kurduğu ayrımla tanınır.
1 Ocak 1924’te ABD’nin Michigan Eyaleti’ndeki Ann Arbor’da doğdu. 1942-1945 arasında II. Dünya Savaşı’na katıldı. Yükseköğrenimini Wayne State Üniversitesi’nde 1948’de tamamladıktan sonra Columbia Universitesi’ne girdi. 1952’de burada doktorasını bitirdi. Aynı üniversitede profesörlük yaptı.
Danto’nun çalışmaları felsefe tarihi, bilgi felsefesi, tarih felsefesi, ahlak ve eylem felsefesi gibi konuları kapsar. Bu çalışmaları içinde en iyi bilineni ve birçok düşünürce benimsenen katkısı, eylem konusundaki-dir. Danto’ya göre insan eylemi “temel” ve “temel olmayan” diye ikiye ayrılabilir, insan yalnızca temel olmayan eylemlerine neden olabilir. Bunu ise temel eylemlerle yapar. Örneğin, insanın parmağım dayadığı tetiği, parmağını kasarak çekmesi, aynı zamanda karşıdaki şişeyi vurmaksa, bu insanın şişeyi vurması onun temel olmayan bir eylemidir, insan, şişeyi vuruşunun nedenidir. Bu bağlamda, parmağı kasmak ise, temel bir eylemdir ve insan buna neden olamaz. İnsan burada parmağını kasarak (tetiği çekerek) şişeyi vurmuştur. Bir başka deyişle, şişeyi vurmaya, temel eylemi olan, parmağını kasarak (tetiği çekerek) neden olmuştur. Temel eylemler insanın gövdesiyle yaptıklarıdır. Temel olmayan eylemler de, Danto’ya göre, bir temellik sıralamasına girerler. Örnekteki şişeyi kırmak, böylece iddiayı kazanmaya göre “daha temel”dir.
Danto, özellikle 1984’te yazdığı, Hegel’in sanatın sonu tezinin çağdaş versiyonu olan Sanatın Sonu (“The End of Art”) isimli makalesi ve sonradan geliştirdiği Sanatın Sonunun Ardından (“After the End of Art”) ile tanınır. Danto’nun tezi, artık sanat yapılmadığı veya eskisi kadar iyi yapılmadığı değil, Batı sanatı tarihinde bir dönemin kapandığı ve apayrı başka bir dönemin başladığıdır. Bu görüşe göre daha önce sanat tarihinde ideoloji temsili takip etmiş, şimdi ise her şeyin meşru olduğu tarih sonrası bir döneme girilmiştir. Sanat üretiminde izlenilmesi gereken felsefi veya üsluba dair kısıtlamalar kalkmış, sanat tarihi anlatısı sona ermiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Analytical Phılosophy of History, 1965,(“Çözümsel Tarih Felsefesi”); Nietzscheas Philoso-pher, 1965,(“Filozof Olarak Nietzsche”)-,Analytical Philo-sophy of Knovoledge, 1968, (“Çözümsel Bilgi Felsefesi”); Mysticism and Morality, 1972, (“Gizemcilik ve Ahlak”); Analytical Pbilosophy of Action, 1973, (“Çözümsel Eylem Felsefesi”); J.P.Sartre, 1975.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi