CHRETİEN DE TROYES (12.yy)
Fransız, şair. Kral Arthur efsanesini işleyen romansların günümüze kalan ilk örneklerini vermiştir.
Yaşamı hakkında çok az bilgi vardır. Doğu Champagne bölgesinden olduğu, 1135 dolaylarında Troyes’da doğduğu ve 1190 dolaylarında da öldüğü sanılmaktadır. 1164’ten sonraki yıllarını Marie de Champagne’m Troyes’daki sarayında, 1168-1190 arasındaki dönemi de Flander Kontu Philippe d’Alsace’ ın sarayında geçirmiştir.
Erec et Enide, Cliges, Yvain ou le Chevalier au lion (“Yvain ya da Aslanlı Şövalye”), Lancelot ou le Chevalier â la charrette (“Lancelot ya da Arabalı Şövalye”) ve Perceval ou le Conte du Graal (“Perce-val ya da Kutsal Kap Masalı”) adlı romanslarını 1165-1190 arasında ve bu sırayla yazdığı bilinmekle birlikte bu tarihler kesin olarak saptanamamıştır. Romanslarının dışında bugüne kalan bir de Philomena adlı şiiri vardır. Ovid’in Ars amatoria’sının çevirisi ve Metamorphoses’mm bir bölümünden yaptığı uyarlama dahil ürünlerinin birçoğu kaybolmuştur. Aziz Eustache efsanesine dayanan Guillaume d’Angleterre adlı romansın da Chretien’e ait olduğu ileri sürülmüştür.
Chretien’in yapıtları, efsanevi Kral Arthur ve şövalyelerinin serüvenlerini anlatan romansların günümüze kalan en eski örnekleridir. Kelt mitolojisinden kaynaklanan Kral Arthur efsanesi, Chretien’den önce de Geoffrey of Monmouth ve Wace gibi 12.yy tarihçileri tarafından İngiltere Krallığı’nm kuruluş ve yıkılışını açıklayan bir efsane olarak ele alınmıştır, ancak efsaneyi manzum romans türünde ilk işleyen ve bu temalar etrafında şövalye romansı türünü ilk geliştiren bilindiği kadarıyla Chretien’dir.
Şövalye aşkı ile şövalyenin onurunu korumak ve görevlerini yerine getirmek için başından geçen serüvenler, romanslarının hepsinde tekrarlanan bir temadır. Çoğunun konusu da haketmediği bir konuma yükselen bir şövalyenin iç hesaplaşması ve yeniden onurunu kazanmasıdır. Chretien, Orta Çağ gezgin ozanlarının (trubadorlar) ürünlerindeki şövalye aşkı temasını Kelt mitolojisinden kaynaklanan temalarla birleştirir. Bizans’ta geçen Cliges adlı romansında Kral Arthur efsanesini 12.yy’da yaygınlaşan Doğu’yu anlatan romans geleneği içinde ele alır. Yarım bıraktığı ve en önemli romansı sayılan Perceval’de ise fantastik serüvenlerle dini temaları birlikte işler. Bu romans, Arthur efsanesini Hıristiyanlık değerleriyle birleştiren ilk romans olarak 13.yy Fransız edebiyatını önemli ölçüde etkilemiştir.
Chretien kendinden sonraki Fransız şairler tarafından taklit edilmiş, eserleri birkaç yüz yıl boyunca birçok kez çevrilmiş ve uyarlanmıştır. Erec et Enide adlı romansı Sir Gauıayne and the Grene Knight adlı 14.yy anonim şiirine esin kaynağı olmuş, Geoffrey Chaucer The Canterbury Tales’i, Edmund Spenser da The Faerie Queene’i yazarken Chretien’den yararlanmıştır. :
• YAPITLAR (başlıca): Erec et Emde, ty; Cliges, ty; Yvain ou le Chevalier au lion, ty, (“Yvain ya da Aslanlı Şövalye”); Lancelot ou le Chevalier â la charrette, ty, (“Lancelot ya da Arabalı Şövalye”); Perceval ou le Conte du Graal, ty, (“Perceval ya da Kutsal Kap Masalı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi