BUFFIER, Claude (1661-1737)
Fransız, filozof, tarihçi ve eğitimci. Metafizik sorunlarım sağduyuya dayalı bir yöntemle çözmeye çalışmıştır.
Varşova’da doğdu, Paris’te öldü. Babasının görevi nedeniyle bulundukları Polonya’dan küçük yaşta Fransa’ya gönderildi. Öğrenimini Cizvitler’in yönettiği Rouen Koleji’nde yaptı. 1680’de Cizvit tarikatına girdi. Rouen’da felsefe ve tanrıbilim, Paris’teki Cizvit Koleji’nde edebiyat dersleri verdi.
Descartes usçuluğu ile Augustinus tanrıcılığını uzlaştırmaya çalışan Jansenius yanlısı başpiskoposun görüşlerine karşı çıkınca 1696’da 5 yıl süreyle sürgüne gönderildi. Daha sonra Paris’e döndü ve Louis le Grand Koleji’nde öğretmenlikle görevlendirildi. Yapıtlarının çoğunu burada bastırdı.
Birtakım Descartesçi görüşleri benimsemesi nedeniyle Cizvitler’in baskısına uğradı. Bir süre sonra bu düşüncelerin büyük bir bölümünü onlara da benimsetmeyi başardı.
Buffier felsefeye insan bilgisinin en son ilkesini araştırmakla girdi. Skolastik yöntemleri bırakarak Descartes’ın “düşünüyorum, öyleyse varım” ilkesini benimsedi. Buna karşın Descartes’ın önsel (apriori) ya da tümdengelim yöntemini yadsıdı. Bunun yerine değişik insanların benzer sonuçlara varmasını sağlayan sağduyuyu temel aldı.
Buffier, daha sonra Iskoçya Okulu’na bağlı bütün düşünce akımlarını sağduyu verilerine dayanarak eleştirdi, bu duyuyla çözülemeyen metafizik sorunlarının yanlış olduğunu ileri sürdü.
Descartes’ın ortaya attığı ve dış nesnelerin insan beynini etkileyerek birtakım izlenimler yarattığı görüşünü savundu. Ona göre, bilimin varlığı, kanıtlanmasına gerek duyulmayan açık ve kesin ilk gerçeklerin araştırılmasına dayanır. Bilimin özünü oluşturan bu ilk gerçekler yoksa, onu izleyen gerçekler ve doğa da yok demektir. Bu gerçeklerden kimileri bizim varlığımızdan kaynaklanır. Örneğin düşündüğümüz ve varolduğumuz konusundaki duygular açıkça bellidir. Oysa bu duygular bizim dışımızdaki nesneleri tanımaya olanak sağlamadıkları için sağduyuya dayanmak gerekir. Bu sağduyu,doğanın, bütün insanlara özel algıları dışında kalan konularda ortaklaşa bir yargıya varabilmeleri için, verdiği bir yetenektir, ilk gerçekleri tanımaya yardım eden özellikler tümeldir ve usu sınırlarlar. Bu ilk gerçekler şunlardır:
a)Evren-de benden başka varlıklar bulunur,
b)Onlarda gerçek ve bilgelik duygusu vardır,
c)Kendimde us ve gövde vardır,
d)Her yerde ve her zamanda insanların söyleyip düşündükleri doğrudur,
e)Tüm insanlar beni aldatmak ya da inandırmak için ortak bir tutum içinde değildir,
f)Usu olmayan bir varlık, usun verdiği sonuçlan yeniden üretemez. Bu çizelge, Reid’in “zorunsuz gerçeklerin birinci ilkeleri” çizelgesine benzer.
Düşünceler, onları kavrayan ustan ayrı, bağımsız varlıklar değil, gerçeği arınmış olarak içeren ideal varlıklardır. Eğitim özgür bir istence dayanmalı, kısıtlayıcı olmamalıdır. Düşünce özgürlüğü eğitimin-
öğretimin temelidir. Düşüncelerin denetim altına alınması eğitimin özüne aykırı olduğu gibi birçok kötü girişimin de kaynağıdır. Kötü sanılan yapıtların yasaklanması iyilerinin yayılmasına da engel olur. Yetenek, anlayış gücü bakımından kadınla erkek eşittir. Kadının erkekten daha geri, daha yetersiz olduğunu ileri sürmek eğitim-öğretim düzeninin bozukluğundan, eşit olmayışından dolayıdır.
Buffier’nin etkisi büyük olmasına karşılık, Fransız felsefesine getirdiği yenilik çağında anlaşılamamıştır. Voltaire, onu felsefeye usçu anlayışı getiren, usçu dizgeyi kuran ilk Cizvit olarak nitelemiştir. Buffier’in etkisi altında kalanların başında Iskoç Okulu bilgeleri ve Reid gelir. Bu okul aracılığıyla, bu etki, 19.yy boyunca yayılmıştır. Iskoç Okulu’na bağlı gerçekçi düşünürler, görüşlerini sergilerken sağduyuya dayanmışlar, sağduyuyu dış evrenin varlığını kanıtlamak için bir kaynak olarak almışlardır.
• YAPITLAR (başlıca): Traite des verites premieres et de la source de nos jugements 1724, (“Yargılarımızın Kaynağı ve ilk Gerçekler Üstüne İnceleme”); Elements de la metap-hysique, 1725, (“Metafiziğin Öğeleri”); Cours de Sciences, 1732, (“Bilim Dersleri).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi