DE FILIPPO, Eduardo (1900 – 31 Ekim 1984)
İtalyan oyuncu ve oyun yazarı. Gerçekçi bir tarzda, ustaca kurulmuş sağlam ve karmaşık yapılı oyunlar yazmıştır.
24 Mayıs 1900’de Napoli’de doğdu. Ünlü oyun yazarı Eduardo Scarpetta’mn (1853-1925) evlilik dışı oğludur. Kendi gibi evlilik dışı doğan kardeşleri Peppino ve Titina ile küçük yaşta sahneye çıktı. 1929’da üçü de Molinari Tiyatrosu’na girdiler. De Filippo burada oyun yazarlığına başladı. 1930’ların başında kardeşleriyle birlikte De Filippo Tiyatrosu’ nu kurdu. İtalya’da çeşitli kentlere turneler düzenleyen topluluk kısa sürede ün kazandı. De Filippo 1932’de ilk filmini yönetti. 1937’de yazdığı Sono stato io! (“Ben Yaptım”) ile kendini bir oyun yazarı olarak kabul ettirdi. 1945’te aile tiyatrosu dağılınca, yalnız çalışmaya başladı. 1951’de bir şiir kitabı yayımladı. 1954’te Napoli’de San Ferdinando Tiyatrosu’nu kurdu. Oyun yazmaya, film yönetmeye ve oynamaya devam etti.
De Filippo, bir tiyatrocu olarak sahnede edindiği deneyimi oyun yazarlığında bol bol kullanmıştır. Çalıştığı tiyatrolar için yazdığı tek perdelik komedilerde, hangi oyunların “iş” yaptığını öğrenmiş, olgunluk dönemi oyunlarında bu deneyiminden yararlanmıştır. Oyunlarında, gerçeklik ve yanılsama arasındaki bağı irdeler. Canlılığı ve iyimserliği, kahramanlarını sevecen bir yaklaşımla ele almasına yol açar. ‘Gerçekçi olmakla birlikte, siyasal ya da toplumsal eleştiriyi benimsememiştir. Kahramanlarının içten içe kendini ele veren karakterlerinin ortaya koyduğu eleştiriyle yetinir. Bunlar yaşamın gerçeklerinden kaçmak üzere kendilerine birer düş dünyası yaratan ””tiplerdir. Ancak yarattıkları bu kurgusal dünyaların giderek daha ön plana çıkmasıyla kendi özgürlüklerini yitirirler.
De Filippo İtalyan halk tiyatrosu commedia delTarte geleneğinin ortaya çıkmasına neden olan ulusal espriyi iyi kavramış bir oyun yazarıdır. 1946’da yazdığı Filumena Marturano sanatçının bütün yönlerini yansıtması bakımından ilgi çekicidir.
• YAPITLAR (başlıca): Oyun: Pulcinella, principe in sogno, 1932, (“Düş Prensi Pulcinella”); La voce del padrone, 1932, (“Sahibinin Sesi”); Tre mesi dopo, 1933, (“Üç Ay Sonra”); L’abito nuovo, 1936, (“Yeni Giysiler”); Sono stato io!, 1937, (“Ben Yaptım”).; In licenza, 1941, (“İzinde”); Napoli milionaria, 1945, (“Milyoner Napoli”); Questi fantasmil, 1946, (“Şu Hayaletler!”); Filumena Marturano, 1946; La paura numero uno, 1950, (“Bir Numaralı Korku”); Amicizia, 1952,(“Dostluk”); Şiir: II paese di Pulcinella, 1951, (“Pulcinella’nın Yurdu”). Film: Tre uomini in frak, 1932, (“Frak Giymiş Üç Adam”).
• KAYNAKLAR: F.Frascani, La Napoli amara di Eduardo de Filippo, 1958.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi