CABET, Etienne (1788-1856)
Fransız, düşünür. ABD’de ütopik sosyalist düşüncelerle Icaria adlı bir topluluk kurma girişimiyle tanınmıştır.
1 Ocak 1788’de Dijon’da doğdu. 8 Kasım 1856’da ABD’de St. Louis’te öldü. Hukuk öğrenimi gördü. Dijon’da öğretmenlik yaptığı sırada devletin, aşırı bulduğu denetleme ve müdahalelerine karşı çıkarak öğretmenlikten ayrıldı ve 1820’ye dek avukat olarak çalıştı. 1825’te Paris’e yerleşen Cabet, burada Carbonari Hareketi’ne katıldı ve örgütün Paris’teki kolu olan Vente Supreme’in başkanı oldu. Fransa’da Bourbon hanedanına karşı yapılan 1830 Devrimi’ne katıldı. 1830’da Louis Philippe’in radikalleri yatıştırma stratejisinin bir bölümü olarak Korsika başsavcılığına atandı, ancak daha sonra, Histoire de la Revolution de 1830 et Situation Presente (“1830 Devriminin Tarihi ve Bugünkü Durum”) adlı kitabında Fransız monarşisine yönelttiği eleştiriler ve cumhuriyetçi görüşleri nedeniyle görevinden uzaklaştırıldı. 1831’de milletvekili seçildi. 1833’te işçi çevrelerinde çok satılan Le Populaire adlı gazeteyi çıkaran Cabet, hükümete karşı sert bir muhalefet yaptığı için İngiltere’ye sürgün edildi.
Londra’da 5 yıl yaşayan Cabet, burada ütopyacı sosyalistlerden Robert Owen ile tanıştı ve Thomas More’un Ütopya adlı yapıtından etkilenerek Fransa’ ya sosyalist olarak döndü ve yeni toplumsal örgütlenme biçimleri araştırmaya başladı. 1840’ta Voyage en Icarie (“Icaria Yolculuğu”) adlı ütopyacı romanım yazdı. Bu kitabında Cabet, üretim araçlarının kamulaştırılmasını savunmakta ve ideal bir toplum tablosu çizmekteydi. İcaria’da özel mülkiyet yoktur. Mutluluk ve güvenliğin hüküm sürdüğü bu kentte, tüm sermayeyi elinde toplamış olan toplulukta, tarım, Fourier’nin “falanster”lerinde olduğu gibi egemen bir rol oynamaktadır. Tüketim ve üretim topluluk tarafından belirlenmektedir. Çalışma, kapitalist toplumda olduğu gibi bıktırıcı değildir. Makine sanayiinin ilerlemesiyle kolaylaşmış olan çalışma, topluluk üyelerinin yetenek ve isteklerine uydurulmuştur. Icaria’’ da yeni toplum düzenine geçişte, önce özel mülkiyet korunmuştur. Ancak sermaye ve miras üzerine konan müterakki vergiler mülkiyetin alanını hızla daraltmış, ücretlerin yasayla düzenlenmesi kapitalizme darbe indirmiştir. Vergilerden elde edilen, ya da askeri bütçelerin ortadan kaldırılmasıyla yapılan birikimle, herkese iş ve eğitim olanağı sağlanmıştır. Cabet, romanında vergi, zorunlu çalışma, ihtiyarlık yardımı ve sanayi ürünlerinin paylaşılması konularında özgün görüşler ileri sürmüştür. Plükümetin ticareti yönlendirdiği ve çalışmayı denetlediği bu ideal toplumda, hükümet dışındaki tek kurum aile reisinin önderliğindeki aile birimidir.
Cabet’nin görüşleri Fransa’da büyük bir ilgiyle karşılandı ve yandaşlarının sayısı 1847’de 400.000’i buldu. Icarian Hareketi’nin Fransa’da yayılması üzerine kuramını uygulama alanına geçirmek amacıyla Cabet, Owen’ın önerisi üzerine Texas’ta bir arazi satın aldı. 1848’de 69 kişilik bir öncü Icarian grubu Texas’a gitti. Ertesi yıl kendisi de 600 kişiyle birlikte buraya geldi. Ancak arazinin aranılan koşullara uygun olmaması ve topluluk içinde ortaya çıkan görüş ayrılıkları nedeniyle İcarian’lar dağılınca, Cabet bir grup yandaşı ile birlikte Illinois’te eski bir Mormon kasabası olan Nauvoo’yu satın alarak Icaria kentini kurdu ve düşlediği komün düzenini gerçekleştirmeye çalıştı. Cabet, 50 yıllık bir geçiş sürecinden sonra Nauvoo’da komünist bir düzen oluşturmayı amaçlamaktaydı. Ancak bir süre sonra topluluk içinde hoşnutsuzluklar, Cabet’nin baskıcı yöntemine karşı eleştiriler arttı ve 1856’da Cabet seçim sonuçlarını kabul etmeyince 200 yandaşı ile birlikte Icaria’dan ayrılmak zorunda kaldı. 8 Kasım 1856’da Cabet’nin ölümünden sonra koloni önce Iosva’ya, sonra Corning’e göç etmek zorunda kaldı. Cabet’nin görüşlerinden esinlenmiş olan son örnek topluluk Yeni Icaria ise iktisadi güçlükler nedeniyle 1895’te terk edildi.
Cabet, örnek topluluklar ve ılımlı dönüşümlerle kurulacak ütopyacı sosyalist toplumların varolan düzeni ortadan kaldıracağını düşünmekteydi.
• YAPITLAR (başlıca):Le Voyage en Icarie, 1840,(“Icaria Yolculuğu”); Histoire de la Revolution de 1830 et situation presente, 1832, (“1830 Devrimi Tarihi ve Bugünkü Durum”); Histoire Populaire de la Revolution française de 1789 a 1830, 1839-1840, (“1789’dan 1830’a Fransız Devriminin Popüler Tarihi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi