COHN, Ferdinand Julius (1828-1898)
Alman doğa bilgini. Özellikle su yosunları ve mantarlar üzerinde çalışmış, bakteriyolojinin temellerini atmıştır.
24 Ocak 1828’de Silezya’daki Breslau (bugün Polonya’da Wroclaw) kentinde doğdu. 25 Haziran 1898’de aynı yerde öldü. Üç çocuklu, yoksul bir Yahudi ailesinin oğluydu. Daha çok küçük yaşta üstün yeteneğini sezen ailesinin gösterdiği tüm ilgi ve çabalara karşın, çelimsiz ve çekingen bir çocuk olan, üstelik kulakları çok ağır işiten Cohn’un ilk gençlik yılları oldukça mutsuz geçti. 1842’de Breslau Universitesi’nde felsefe öğrenimine başladıysa da, botaniğe duyduğu ilgi giderek arttığından 1846’da Berlin Üniversitesi’ne geçti ve bir yıl sonra, henüz 19 yaşındayken botanik dalında doktora derecesini aldı. Cohn’un botaniğin yanı sıra mikrobiyolojiye yönelmesinde, Berlin Üniversitesi’ndeki öğretmenlerinden Johannes Müller ile özellikle Ehrenberg’in büyük payı olmuştur.
1849’da, ömrünün sonuna değin yaşayacağı; Breslau’ya dönen Cohn, ertesi yıl Breslau Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak ders vermeye başladı, 1859’da yardımcı profesörlüğe, 1872’de de profesörlüğe getirildi. İsteğini yetkililere kabul ettirebilmek için on yıldan çok uğraşarak, kendi önerisi ve girişimiyle 1869’da Breslau’da dünyanın ilk bitki fizyolojisi enstitüsünü kuran ve ölünceye değin yöneticiliğini üstlenen Cohn, ertesi yıl da Beitraege zur Biologie der Pflanzen (Bitki Biyolojisine Katkılar) adlı derginin yayımım başlatarak bakteriyoloji alanındaki yeni gelişmeleri bu dergi aracılığıyla duyurdu.
Meslek yaşamının ilk yıllarında, sınıflandırmanın alt basamaklarındaki bitkiler, özellikle birhücreii su-yosunlarıve mantarlar üzerinde çalışan,ayrıca rotator-lar, kirpikliler gibi basit yapılı hayvanların gelişmesini inceleyen Cohn, bu çalışmaları sonucunda, gerek hayvan gerek bitki hücresinde protoplazmayı tüm yaşamsal etkinliğin temeli olarak tanımladı. Bitki ile hayvan hücresinin aynı yapısal özellikte olduğunu ve canlı organizmadaki tüm metabolizma olaylarının gerçekleştiği protoplazmanın yaşamsal önemini vurgulaması, Sclıwann ile Schieiden’in geliştirdikleri “hücre kuramı”na yeni bir güç kazandırmıştı.
1866’dan sonra hemen tüm ilgisini bakteriler üzerinde yoğunlaştıran Cohn, bakteriyolojinin kurucularından ve çağının en yetkili bakteriyoloji bilginlerinden biridir. Dergisinde yayımladığı makalelerinde ve 1872’de basılan Über Bacterıen, die kleinsten lebenden Wesen (“Bakteriler, En Küçük Canlı Organizmalar Üstüne”) adlı kitabında, “daire, dikdörtgen ya da silindir biçiminde, klorofilsiz hücre gruplan” olarak tanımladığı bakterileri adlandırıp, dört temel grupta sınıflandırarak bakteriyolojinin temellerini atmıştır. Cohn, bakterilerin de öbür canlılar gibi morfolojik ve fizyolojik özelliklerine göre türlere ve cinslere ayrılabileceğini savunan, üstelik her cinsin değişmez olduğunu, değişik çevre koşullarında bir bakteri cinsinin başka bir cinse dönüşmediğini kanıtlayan ilk doğa bilginidir. Ayrıca, bazı bakterilerin elverişsiz ortam koşullarında yaşamlarını sürdürebilmek için sporlar oluşturduklarını ortaya koyan Cohn, kimi basillerin kaynama derecesindeki sıcaklıklara dayanabilmesini bu olguyla açıklayarak sterilizasyon tekniklerine de katkıda bulunmuştur.
Koch’un çalışmalarım destekleyerek yetişmesinde emeği geçen, dergisiyle bakteriyolojinin gelişmesine büyük katkıda bulunan Cohn, özellikle bakteri sporlarım gözlemleyip işlevlerini açıklayarak bakterilerin “kendiliğinden üreyen canlılar” olduğu yolundaki eski ve yanlış inancın yıkılmasında Pasteur ve Tvndall kadar etkili olmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Über Bacterien, die kleinsten lebenden W esen, 1872, (“Bakteriler, En Küçük Canlı Organizmalar Üstüne”); “Untersuchungen Über Bacterien”, Beitraege zur Biologie der Pflanzen, (2), 1876, (“Bakteriler Üstüne Araştırmalar”); Die Pflanze: Vortrae-ge aus dem Gebiete der Botanik, 1882, (“Bitkiler, Botanik Alanından Raporlar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi