CAGE, John (1912 – 12 Ağustos 1992, New York)
ABD’li besteci. Sesin doğası üzerine araştırmaları ve yenilikçi anlayıştaki müziğiyle etkili olmuştur.
5 Eylül 1912’de, Los Angeles’da doğdu. Çeşitli buluşları olan bir elektrik mühendisinin oğludur. Küçük yaşta piyano öğrenmeye başladı. Gençliğinde, özellikle Avrupa’da geçirdiği yaklaşık bir buçuk yıllık dönemde, müziğin yanı sıra şiir, resim ve mimarlıkla da ilgilendi. 1931’de ABD’ye döndükten sonra ise, müzik başlıca uğraşı oldu. Önemli bir Schönberg yorumcusu olan piyanist Richard Bühling’den kompozisyon dersleri aldı. Daha sonra, besteci Henry Cowell’in derslerini izledi, 1934’te ise Schönberg’in öğrencisi oldu.
Bu dönemde Cage’in ilgi alanı, Schönberg’in öğrettikleriyle sınırlı kalmamış, vurmalı çalgılar müziğine ve modern dansa da yönelmiştir. Vurmalı çalgılar müziği üzerine çalışırken, sessizliği de müziğin bir öğesi olarak kavraması, daha sonra girişeceği deney ve yeniliklerin temellerinden birini oluşturur.
İki yıl kaldığı Seattle’da, Bonnie Bird’ün dans derslerine besteci ve eşlikçi olarak katıldı. Bu sırada, piyanonun telleri arasına vida, lastik vb. gibi cisimler yerleştirerek oluşturduğu “Hazırlanmış piyano” (pre-pared piano), Cage’in çağdaş müziğe en önemli katkılarından biri sayılmaktadır. Sanatçı, “Hazırlanmış piyano” için birçok yapıt yazmıştır.
1939’dan başlayarak müzik çalışmalarında elektronikten de yararlanmayı deneyen Cage, 1943’te, New York Modern Sanat Müzesi’nde verdiği bir konserle dikkati çekti ve giderek, önemli bir yenilikçi (avant-garde) müzikçi olarak tanındı.
Ancak, yenilik denemeleri, her zaman olumlu tepkilerle karşılanmamıştır. 1958’de New York’taki Town Hall’de düzenlenen ve toplu yapıtlarım sunan bir konserde yer alan Piyano ve Orkestra için Konçerto, daha önceki yapıtlarını beğenen izleyicilerin bile tepkisiyle karşılanmış, 1964’te de, Atlas eclipticalis adlı yapıtının Leonard Bernstein yönetimindeki New York Filarmoni Orkestrası tarafından sunulmasından sonra Cage, hem izleyiciler, hem de kimi orkestra üyelerince ıslıklanmıştır.
Sanatçının oldukça çeşitlilik gösteren ilgi alanlarından, müziğini belki de en çok etkilemiş olanı Doğu felsefesi, özellikle Zen Budizm’di. 1945’te Hintçe öğrenmeye ve Zen Budizm üzerine çalışmaya başlamıştı. 1950’den sonra belirsizlik ilkesine dayanarak geliştirdiği rastlantısal müzikte, Doğu felsefesinden esinlenmişti.
1954’te New York yakınlarındaki küçük bir yerleşim merkezi olan Stony Point’e gitti ve burada mantarları incelemeye girişti. Kısa sürede uzmanlaşarak, New School for Social Research’te bu konuda dersler verdi. 1962’de New York Mantarbilim Derneği’ni kurdu. Ayrıca, müziği, mantarları ve daha birçok konuyu kapsayan, yaşamın kendisini ya da çeşitli yönlerini ele alan konuşmalar yaptı.
Cage’in ilgi alanlarında görülen bu çeşitlilik, kişiliğinin belirgin bir özelliğini oluşturduğu gibi, müziğinin ve müzik anlayışının gelişimi üzerine de ipucu sağlamaktadır. 1930’larda yoğun olarak müzikle uğraştığı sırada, Stravinski’nin öncülük ettiği Yeni-Klasikçilik ve Schönberg’in on iki ton tekniği genç müzikçiler için, aralarında seçim yapılacak iki seçenek durumundaydı. Her türlü sesin müzikte yeri olabileceğini düşünen Cage’in, böyle bir ortamda, kromatik dizideki on iki sese de eşdeğer ağırlık vermeyi gözeten Schönberg’in yöntemine yönelmiş olması doğaldır. Ancak, vurmalı çalgılar üzerine yaptığı çalışmalarda, Schönberg’in sisteminin bu tür müzik için uygun olmadığı sonucuna vardı. Sessizliğin de, sesle birlikte ve onun karşıtı olarak varolduğunu düşündü. Sesin temel özellikleri olan yükseklik (perde), tını, şiddet ve süreden, sadece süre sessizlik için söz konusu olabilirdi. Bu görüşten hareketle Cage, armoni ve melodiyi bir kenara bırakarak, zaman öğesine, yani ritmik yapıya dayanan bir müzik geliştirdi. Onun hazırlanmış piyanosu da, beklenmedik ve belki daha önce duyulmamış sesler elde etmeye yönelik bir çaba sayılmalıdır. 4’ 33″ (Dört Dakika Otuz Üç Saniye) adlı yapıtında ise bir ya da daha fazla çalgı sahnede yer alır ama yorumcular hiçbir şey çalmazlar. Sadece, istedikleri herhangi bir şekilde bölümlerin bittiğini belirten hareketler yaparlar.
Zen Budizm’le olan ilişkisi, Cage’in müzik anlayışına önemli etkiler yapmış, özellikle rastlantısal müziğe yönelmesinde ve belirsizlik ilkesini gözetmesinde rol oynamıştır. Kimi yapıtlarında, eski bir Çin kaynağı olan I Ching’de (“Değişimler Kitabı”) belirtilen yöntemleri kullanmaya başladı. Sanatçı 1950 öncesi yapıtlarında dışavurumcu bir anlayışın egemen olduğunu düşünmüş, rastlantıya ve yorumcuların, hatta izleyicilerin katkılarına yer bırakabilen bir tarzı benimsemeye başlamıştır. Böyle bir eğilim, aynı zamanda, müziğin, aklın ya da ahlaksal ve estetik yargıların sınırlamasından bağımsız olarak, yaşamın bütününü kapsamasını ve doğal süreçlerle uyuşmasını amaçlıyordu. Bu yönüyle Cage, Gerçeküstücülük ve Dadacılık’m da etkisindedir.
Cage’in 1960’ta Lejaren Hiller ile birlikte gerçekleştirdiği HPSCHD adlı gösteri, onun hem bu anlayışını, hem de elektronikten yararlanmasını örnekleyen önemli bir üründür. Dört buçuk saatlik bu yapıtta, teknoloji ve rastlantının etkileri birleştirilmiştir. Yapıtın adı, harpsikord sözcüğünün, bilgisayar kullanımının gereklerine göre kısaltılmasıyla oluşturulmuştur. Harpsikord soloları, Mozart’ın “Zar Aracılığıyla Vals Bestelemeye Giriş” adlı çalışmasına ve çeşitli bestecilerden alman temalara dayanır. Bu temalar, bilgisayar aracılığıyla işlenir, ancak, bilgisayarın kullanımı için başvurulan sayılar, I Ching’den çıkarılmıştır. Yapıtın yirmi bir dakika süren plak kaydında ise dinleyici, bilgisayarın işlemiş olduğu ve albümle birlikte verilen bilgilere uygun biçimde, stereo aygıtının düğmeleriyle oynayarak müziğin oluşturulmasına katılır.
Cage hakkındaki değerlendirmeler,hemen her zaman, oldukça farklı, hatta karşıt olmuştur. Bununla birlikte, müzik anlayışı ve notasyonuna getirdiği yenilikler, sesin doğası üzerine araştırmaları, besteleri ve gösterileriyle birçok müzikçi, ressam ve koreografı etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Hazırlanmış piyano için sonat ve interlüdler. Çeşitli: Construction dizisi; Imagina.ry Land-scape dizisi, (“Düşsel Manzara”); Variations dizisi, (Çeşitlemeler); Credo in Us, \942;Williams Mix, 1951-1952; 4′ 33″, 1953; Radio Music, 1956; Fantana Mix, 1958; Cartridge Music, 1960; Atlas eclipticalis, 1961; Rozart Mtx, 1965; HPSCHD, 1967-1968. Kitap: Silence, 1961, (“Sessizlik”); A Year from Monday, 1967.
• KAYNAKLAR: R. Dunn, John Cage, 1962; C. Tomkins, The Bride and the Bachelors: The Heretical Courtship in Modern Art, 1965; P. Yates, Twentieth Century Music, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi