Lonca Sosyalizmi
I. Dünya Savaşı öncesinde, Georges Sorel’in düşüncelerinden esinlenerek gelişen ve Fransa’ nın en büyük işçi konfederasyonu (Confederati-on Generale du Travail) tarafından benimsenen devrimci sendikalizm, işçilerin işyeri denetimini savunmaktaydı. İngiltere’de ise Fabian evrimcilik egemen bir akımdı ve doğrudan eylemci sendikalizm de Lonca Sosyalizmi akımı içinde yumuşatılmaktaydı.
Lonca Sosyalizmi, sanayi işletmelerinin yönetiminin, yönetici ve mühendis gibi çalışanlar da dahil, üretimle ilgili herkes tarafından paylaşılması gerektiğini savunmaktadır. Bu anlayış, yalnız beden işçilerini kapsayan Sendikalizm’ den farklı olduğu gibi, Fabiancılar’ın devlet mülkiyeti ve bürokratik yönetim konularındaki ısrarlarından da ayrılıyordu. G.D.H. Cole’un 1913’te geliştirdiği kuram, Sendikalist etkiyi, John Ruskin ve William Morris’e dayanan daha eski bir Ingiliz köktenci geleneğiyle birleştirmekteydi. Buna göre, Mancist olsun, Fabiancı olsun, kolektivizmin her türü, devlete çok fazla yetki vermekteydi. Toplumda, bireyle devlet arasında yer alan kolektif birimler (örneğin, sendika veya loncalar), gerçek irade ve kişiliği olan varlıklar sayılmalıydı. Bunlar, devlet tarafından yaratılmadıkları gibi, mantıkça da, tarihi olarak da, devletten önce gelirlerdi. Fabiancı-lık’tan hayal kırıklığına uğrayan S.G. Hobson da, 1910-1914 arasında, aynı yönde düşünceler ileri sürmüştü.
Aslında, G.D.H. Cole ve S. G. Hobson ’la, daha eski kuşaktan J. Ruskin ve W. Morris’in görüşleri arasındaki köprüyü kuran, A.J. Pentry adlı bir mimardı. Bahçe-Şehir tasarımlarıyla ün kazanan bu Ingiliz sosyalisti, çağdaş kapitalizme, iktisadi, toplumsal ve siyasal nedenlerle olduğu kadar, ahlakçı ve estetik gerekçelerle debkarşı çıkıyordu. 1906’da yazdığı, Restoration of the Guild System (“Lonca Sisteminin Canlandırılması”) başlıklı kitabı, Orta Çağ kalıtının, mimarlıkta olduğu gibi, yalın ve sağlam güzelliğinin diriltilmesi isteklerinden kaynaklanmaktaydı. Bu tür geçmiş özlemleri de, Lonca Sosyalizmi ’nin kurulmasına katkıda bulunmuştur. Pentry’den sonra, onun Hıristiyan-Sosyalist eğilimli arkadaşı A.R. Orage da 1907-1914arasında yayımladığı New Age (“Yeni Çağ”) dergisiyle, Lonca Sosyalizmi’nin temellerini hazırlamaya yardım etmiş; ama bu akımı, temel olarak Hobson ve Cole oluşturmuşlardır.
Lonca Sosyalizmi, parlamentodan çıkacak yasalar yoluyla düzeltimler sağlanabileceği konusunda, tıpkı Sendikalizm gibi karamsardır. Siyasal gücün, iktisadi güce önderlik etmesini beklemek yerine, tam tersini yapmak gerekir. Bu nedenle, tüketicilerin oransal temsiline dayanan varolan siyasal örgütlenme yerine, üreticilerin işlevsel (mesleki) temsiline göre yeni bir siyaset yapısı kurulmalıdır. Böylece oluşturulan parlamentonun karşısında, onunla işbölümü ve işbirliği içinde çalışacak bir Loncalar Kongresi yer almalıdır. Aslında, Lonca Sosyalizmi geniş ölçüde yerinden-yönetim (adem-i merkeziyet) kurallarına göre işleyeceği için, siyasetin alanı daralacak ve devlet, mutlak egemenlik yetkisini yitirecektir.
Bu akım, 1915’te Ingiltere’de bir Milli Loncalar Birliği, bir de Lonca Sosyalizmi Propaganda Demeği kurarak yayılmaya çalışmış, ancak on yıl içinde herhangi bir pratik başarı umudu olmadığı anlaşılmış ve sönmüştür. Yine de, Lonca Sosyalizmi’nin bazı ilkeleri ve özellikle “özyönetim” istekleri, farklı derecelerde olmakla birlikte, hemen hemen bütün sosyalizm akımları içinde yaşamaya devam etmektedir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi