CUMBERLAND, Richard (1631-1718)
İngiliz, filozof ve tanrıbilimci. 18.yy İngiliz ahlak felsefesinin gelişmesinde etkili olmuştur.
15 Temmuz 1631’de Londra’da doğdu, 9 Ekim 1718’de Peterborough’da öldü. St.Paul’s School’dan sonra 1648’de Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Magdelene College’a girdi. Başarıyla sürdürdüğü tıp öğrenimini, papaz olmak için 1658’de bırakınca, önce Northamptonshire’ın Bramton kasabasına bölge papazı olarak atandı. 1661’de Cambridge Üniversitesi’ nin on iki resmi vaızmdan biri oldu,1667’de Stamford’daki Allhallows kasabası kilise yöneticiliğine getirildi. Katoliklik’i seçen Kral II. James dönemindeki mezhep çatışmalarında, inançlı bir Anglikan olarak tutumu, Kral III. William tarafından ödüllendirilmek istendi ve 1691’de ölünceye dek görevde kaldığı Peterborough piskoposluğuna getirildi.
Cumberland, Tevrat ile tarihsel olaylar arasındaki bağlantıyı incelemek amacıyla, Yahudi tarihini konu edinen çalışmalara başladı. Üç kitap tutan bu araştırmalarını ölümünden sonra, damadı Squire Payne yayımladı. Cumberland’ın felsefesini açıkladığı ve Hobbes’a yazılı ilk karşı çıkış olarak önem taşıyan tek yapıtı De Legibus Naturae 18.yy’a kadar pek ilgi görmedi.
Aydınlanma öncesinde, 17.yy Ingiliz felsefesi iki yolda gelişmiştir. Bunlardan biri gerek yaşadığı dönemde gerek ölümünden sonra yoğun tartışmalara yol açan Hobbes’u izleyen, öteki de Hobbes’a karşı olan görüşlerin yoğunlaştığı ve reformcu kilise çevresine bağlı kalarak 18.yy İngiliz ahlak felsefesinin gelişmesini sağlayan akımdır. Bu İkincisinin öncülerinden olan Cumberland, ahlak ve devlet öğretisini, insanın kendi varlığını koruma güdüsü üzerinde temellendiren Hobbes’a karşı çıkarken, bir ölçüde Hugo Grotius’a dayanır. Grotius, De Iure Belli et Pacis (“Savaş ve Barış Hukuku Üzerine”) adlı yapıtında insan doğasının bir özelliği olduğunu varsaydığı “toplumlaşma eğilimi”ni toplumun temeli saymaktadır.
Ahlak ve doğa
Cumberland ahlak öğretisini, tüm ahlak yasaları-mn kaynağı olan tek bir doğa yasası üzerine kurar. Bu yasaya göre kişi, eylemleriyle doğal olarak “en yüksek iyi”ye yönelmiştir. Kendi “iyiliği” ancak, parçası olduğu bütünün (toplumun) “iyiliği” ile gerçekleşebilir. Burada Cumberland, tıp bilgisinin de etkisiyle insan gövdesini örnek alır. Bir organ, nasıl gövdeyi, en iyi konumda tutmaya yönelik bir nitelikte çalışırsa, insan dâ içgüdüsel olarak “türdeşlerinin iyiliği”ni öyle ister. Gövdedeki bu uyumlu işleyiş zaman zaman bozulabilirse de, genel eğilim, organların tüm gövdeyi daha sağlıklı yapmak üzere işlemeleridir. İnsan bu işlevine karşıt yönde davrandığında acı çeker, yerine getirdiğinde ise mutluluk duyar. Yani, ödül ve ceza ahlaki davranışın kaynağı değil, ilaç gibi, doğal olan bu uyumlu yapıdaki bozuklukları düzeltmeye yarayan öğelerdir. Devletin ve toplum yaşamının kökeni, türdeşlerinin iyiliğini istemek ve “en iyi”ye varmak çabasıdır. Yoksa Hobbes’un savunduğu gibi devlet insanın varlığını korumak çabasından kaynaklanan sürekli savaş durumunun yarattığı güvensizlik ortamına çözüm olarak ortaya çıkmamıştır.
Cumberland’a göre bir davranış, “bütünün iyiliğine yönelikse “doğal olarak iyidir. Bu ereğe ulaşmanın en kısa yolu “doğru davranış”tır. “Doğa yasası” na tam anlamıyla uyum gösteren davranışsa, “ahlak yönünden iyidir. “Doğa Yasasinm tümüyle deney, gözlem ve usa dayandığını savunan Cumberland, kendi yaklaşımım bilimsel ve metafizikdışı diye niteler. Bir din adamı olmasına karşın, görüşlerine Kutsal Kitap’ta kaynak aramamıştır. Tanrı’yıinsanları toplumda uyum içinde tutan ve doğa yasasına uymadıklarında, onlara karşı yaptırımlar uygulayan, gene bu yasa bağlamında, bir us varlığı olarak görür.
Ralph Cudvvorth, Francis Hutcheson, Shaftes-bury ile türlü benzerlikleri olan Cumberland, ahlak felsefesini tam anlamıyla bir dizge durumuna getirememişse de, Bentham ile başlayan Ingiliz Yararcı Okulu üzerinde etkili olmuştur. Ahlak ilkelerini matematiksel önermelere benzettiği için Samuel Clar-ke’ı etkilediği söylenebilir. Yarı -matematiksel mantığı geliştiren ilk filozoflardan biri olarak da anılmaktadır.
• YAPITLAR (başlıca): De Legibus Naturae, Disquisitio Philosophica, 1672, (“Doğa Yasaları Üstüne Felsefe Araştırmaları”); Origines Gentium, 1724, (ö.s.), (“İnsan Soyunun En Eski Kaynaklan”).
• KAYNAKLAR: E.Albee, A History of Englisb Utilitarianism, 1902; S.Payne, Life of Cumberland, 1750; D.D.Raphael (der.), British Moralists: 1630-1800, (2 cilt), 1969.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi