BURNS, Robert (1759-1796)
İskoç, şair. Çok sevilen taşlama, şarkı ve duygusal şiirleriyle İskoçlar’ın ulusal şairi olarak ün kazanmıştır.
25 Ocak 1759’da, Iskoçya’da, Ayrshire’da doğdu, 21 Temmuz 1796’da Drumfries’de öldü. Yoksul bir çiftçinin oğluydu. Çocukluk yıllarının geçtiği Ayrshire Kalvenciler’in etkisindeydi. Ama babasının ılımlı görüşleri Burns’ün Kalvenci bağnazlıktan uzak yetişebilmesini sağladı. Özel öğrenim gördü.Incil’ i ve Ingiliz şairlerini okudu, Fransızca ve biraz da Latince öğredi. Önceleri Iskoç edebiyatı üzerine bilgileri
yerel halk şarkı ve öykülerinden oluşan sözlü edebiyatla sınırlıydı. Daha sonra 15. yy’da yazılmış olan “Wallace” adlı şiirin İskoç şair William Hamilton of Gilbertfieid tarafından yapılan uyarlamasını okudu. Yazılı İskoç edebiyatının ilk etkilerini aldığı kaynak bu şiirdir. Robert Fergusson’u okuduktan sonra ise çağdaş Iskoç edebiyatının sorunları üzerine bilgiler edinmeye başladı.
Gençlik yıllarını babasının çiftliğinde çalışarak geçirdi. Çiftlik yaşamının zor koşulları yüzünden genç yaşta hastalandı. Bir yandan edebiyatla uğraşıyor şiir yazıyor, bir yandan da toprak sahipleriyle çiftçiler arasındaki çelişkiler üzerine düşünüyordu. Eşitlikçi görüşlere yakınlık duymaya başladı. 1784’de babası iflas edip ölünce, ailenin reisi olarak Mossgiel’de bir çiftlik kiraladı. Uzun süre şair ve çiftçi olarak ikili bir yaşam sürdürdü. Jean ArmourTa olan ilişkisi ve evlilik dışı çocukları kilisenin suçlamalarına neden oldu. 1788’de Armour’la evlendikten sonra Ellisland’ de bir çiftliğe yerleştiyse de işinde pek başarılı olamadı. Sağlığı da bozulmaktaydı. 1791’de Dumfri-es’de vergi tahsildarı olarak çalışmaya başladı. Duygusal sorunlar ve para sıkıntısına karşın bu dönemde de birçok eser verdi.
Burns’ün ilk ürünleri İskoç halk şarkıları ile 18. yy’m duygusal ve melodramatik şiirlerinin etkilerini birleştirir. Aynı yıllarda Kalvenciler’e karşı yazdığı taşlamalar, döneminin toplumsal tablosunun ince alay dolu değerlendirmeleridir. 1785’ten sonra yazdığı şiirler ise Iskoç “sanat” şiirinin de etkilerini taşır. 1786’da Poems, Chiefly in the Scottish Dialect (“Çoğunlukla İskoç Lehçesinde Şiirler”) adıyla yayımladığı bu şiirler hem taşra halkının sevgisini, hem de İskoç şair ve eleştirmenlerinin övgüsünü kazanmıştır.
Bu şiirlerde halk kültürünün öğeleriyle, taşlamaya yönelen bir eleştirellik birleştirilmiştir. Sözlü Iskoç edebiyatı geleneğinin söz ve müzik uyumu ile şarkı ritmlerinin yanı sıra, yazılı İskoç edebiyatının şiir biçimleri ve taşlama anlayışı başarıyla kullanılmıştır. Ayrshire lehçesi, eski İskoç dili ve İngilizce karışımı esnek bir şiir dili yaratmıştır, insanın doğallığı ve köylülüğün soyluluğu gibi temaları derin bir duyarlılık ve içtenlikle vurgulaması Robert Burns’e doğadan kopmamış eğitimsiz bir köylü şair olarak ün kazandırmıştır.
Şair bundan sonraki yıllarının büyük bir bölümünü eski Iskoç şarkılarını derleyerek ve şarkılar yazarak geçirmiştir. James Johnson’un 1787-1803 arasında yayımlanan The Scots Musical Museum (“Iskoç Müzik Mirası”) adlı derlemesinin altı cildi ve George Thomson’un 1793-1818 arasında yayımlanan A Select Collection of Original Scottish Airs for the Voice (“insan Sesi için Özgün Iskoç Havalarından Seçme-ler”),adh derlemesinin sekiz bölümü Burns’ün şarkılarına ayrılmıştır. Şair, dağınık bir durumda olan Iskoç halk şarkılarını unutulmaktan kurtarmış ve halk geleneğine bağlı kalarak yazdığı şarkılarla zenginleş-tirmiştir. Bu yılların ürünü olan başlıca şiiri bir halk öyküsüne dayanarak sekiz hecelik beyitlerle yazdığı ve bir mizah başyapıtı olarak nitelendirilen “Tam o’Shanteri’dır.
Pope ve öbür 18. yy İngiliz şairlerinin etkilerini taşımakla birlikte Burns’ün şiirleri daha çok İskoç halk şiiri içinde değerlendirilir. Robert Fergusson ve Allan Ramsay gibi İskoç şairlerinin etkileriyle gelişen şiir üslubu özgünlüğünden çok popülerliğiyle dikkati çeker.
Burns, özellikle 19. yy’daki sanayileşmeye karşı doğa yaşamının temsilcisi bir köy şairi olarak yüceltilmiş, zaman zamanda bir İskoç milliyetçisi olarak görülmüştür.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Poems, Chiefly in the Scottish Dialect, 1786, (Kilmarnock baskısı), 1787, (genişletilmiş Edinburgh baskısı), (“Çoğunlukla İskoç Lehçesinde Şiirler”). Şarkı: The Scots Musical Museum, J. Johnson (der.), 6 cilt, 1787-1803, (“İskoç Müzik Mirası”); A Select Collection of Original Scottish Airs for the Voice, George Thomson (der.), 1793-1818, (“İnsan Sesi İçin Özgün İskoç Havalarından Seçmeler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi