BUTLER, Samuel (1835-1902)
İngiliz yergici ve romancı. Swift’in tarzında yazdığı yergi-ütopyalarıyla ün kazanmıştır.
4 Aralık 1835’te, İngiltere’nin Nottinghamshire yöresinde, Langar’da doğdu, 18 Haziran 1902’de Londra’da öldü. Babası Thomas Butler, Langar rahibi, dedesi Samuel Butler ise Lichfield Piskoposu idi. Ailesi Samuel Butler’m da bir din adamı olmasını istiyordu. Bu yüzden Cambridge’deki St. John’s College’a gitti. Ancak burayı bitirdikten sonra babası ile geleceği konusunda çelişkiye düştü, çünkü resme duyduğu ilgi ve din konusundaki kuşkulan yüzünden rahip olmak istemiyordu. Babasıyla arasındaki tartışma yüzünden ailesinden kopan Butler, 1859’da Yeni Zelanda’ya giderek dört yıl burada kaldı. Ingiltere’ye döndükten sonra resme devam ettiği gibi besteler de yapmaya başladı. 1870’li yıllarda ise roman yazmaya girişti. Ama romanlarından çok edebiyat eleştirisi ve evrim kuramı üzerine yaptığı çalışmalarla ilgi çekti. Darwin ile kişisel ilişkisi olduğu için evrim kuramı üzerine yapılan çalışmalarla yakından ilgilendi ve bu konuda çeşitli denemeler yazdı. Danvin’in evrim üzerine bazı görüşlerini eleştirirken, zaman zaman da onun kimi yerde kendi buluşlarını aktarmış olduğunu ileri sürdü. Ilyada ve Odysseia’mn Homeros tarafından yazılmadığı, ya da Shakespeare’in sonelerini aşağı tabakadan bir erkek için yazmış olduğu gibi, edebiyatçılar çevresinde tepkiyle karşılanan görüşlerin savunuculuğunu yaptı.
1872’de yayımladığı Erewhon, or Över the Range (“Erewhon, ya da Menzilin Ötesinde”)ütopya-sıyla Victoria çağının “sınırsız ilerleme”, “sanayileşmenin erdemleri” gibi inançlarını yerdi. Erewhon (İngilizcede “hiçbir yer” anlamına gelen “Nowhere” in tersinden okunuşu), makinelerin yasaklandığı ve suçun bir hastalık sayıldığı ve cezalandırılmaktan çok “tedavi edildiği” bir ütopyadır. Ancak bu ütopya “mükemmel” bir mekân değil, Butler’m çağındaki İngiliz toplumunun çeşitli hastalıklarım da abartılı biçimde içinde taşıyan bir ülkedir. Bu anlamda Butler’m ütopyacılığı Thomas More’dan çok yergici Jonathan Swift’in geleneğine yakındır. Butler’ın yergi-ütopyası, 20. yy’daki kimi karşı-ütopyacılar için de bir esin kaynağı olmuştur. Butler 1901’de Eremhon Revisited (“Erewhon’a Dönüş”) adıyla aynı ortamda geçen bir ikinci ütopya daha yayımlamıştır. Tek “gerçekçi” roman çalışması ise otobiyografik öğeler taşıyan ve Victoria dönemi İngiliz aile kurumunu eleştirerek “babaya isyan” temasını işleyen The Way of Ali Flesh’ tir (“Kaçınılmaz Yol”). Sağlığında yayımlamaktan kaçındığı The Way of Ali Flesh ölümünden sonra yayımlanmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Roman: Eretvhon, or Över the Range, 1872, (“Erewhon, ya da Menzilin Ötesinde”); Eresi’hon Revisited, 1901, (“Erewhon’a Dönüş”); The Way of Ali Flesh, (ö.s.), 1903, (“Kaçınılmaz Yol”). Deneme ve İnceleme: Evolution, Old and Neva, 1879, (“Evrim, Eski ve Yeni”); Unconscious Memory, 1880, (“Bilinçsiz Bellek”); Luck or Cunning, 1887, (“Şans mı Kurnazlık mı?”); The Humour of Homer, 1892, (“Homeros’ta Mizah”); The Authoress of Odyssey, 1897, (“Odysseia’nm Kadın Yazan”); Sbakespeare’s Sonnets Reconsidered, 1899, (“Shakespeare’in Sonelerini Yeniden Gözden Geçirirken”.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi