BURLEIGH, Walter (1275-1343)
İngiliz, düşünür. Tümellerin bütün nesnelerde var olduğunu ve gerçekle bağlantdı bulunduğunu ileri sürdü.
Oxford’da doğdu, nerede öldüğü bilinmiyor. Arkadaşı Occamlı ile birlikte Duns Scotus’tan felsefe okudu. Okulu bitirdikten sonra bir süre Paris’te ders verdi. İngiltere’ye döndüğünde Kral III. Edward’ın eğitimiyle görevlendirildi. 1301’den başlayarak Oxford Üniversitesi’nde felsefe okuttu.
Burleigh’nin yaşadığı dönemde Aristotelesçilik yenilmiş, Occamcı felsefe ortaya çıkmıştı.O, geçOrta Çağ döneminde yaşayan düşünürler arasında, geleneksel konuları işlemeyi sürdüren ve çoğu kez tutucu sayılabilecek sonuçlara varmış olan bir filozoftur. Çok sayıda yapıt vermiş, bunlarda “modern” filozoflar olarak adlandırdıklarına karşı çıkmış ve özellikle Oc camlı William’ın felsefede başlıca rakiplerinden bir i olarak tanınmıştır.
Tümeller konusunda Occam’m genel kavramları zı himsel olgulara indirgeyen uç tutumunu yadsır. B urlleigh’ye göre genel terimler gerçek varlıklar üzeridedir. Bu terimlerin yalnızca kavram ya da sözcükler-l.e iilgili olduklarını söylemek yalın bir tutumdur. Anlaşılması gereken, bütün nesnelerde tümeller bulunduğudur. Şu halde tümeller insan anlığından bağımsız olarak vardırlar. Anlak tikeli doğrudan kavrar. Tümele ise düşünce yoluyla varır. Karşılaşılan herhangi bir nesnenin gerçekten anlaşılması, bu imgelem-sel düşünce yetisiyle tümele ulaşılmasına bağlıdır.
Burleigh’nin!çok yönlü bilimsel çalışmaları tümellerin gerçekliği varsayımını serimler. Ortaya attığı özgün bir açıklama, biçimlerin pekleşme ve zayıflamalarıyla ilgilidir. Ona göre, nesnelerin biçimleri belirli bir tümellik kategorisine göre ya pektir ya da zayıftır.Orneğin bir nesne az ya da çok güzel olabilir. Burleigh bu olguyu birden çok güzellik formu kabul etmek gerekmeden şöyle açıklıyor: Biçimlerin kendileri değişmemelerine karşın, bu biçimleri taşıyan nesneler bunları az ya da çok yetkin olarak alırlar. Bu değişirlik (variation) derecesine göre de biçimlerin peklik ve zayıflıkları söz konusu olur.
O, düşüncenin geleneksel yöntemine bağlı kalarak “devinimin kaynağı devinen nesnededir” diyen “impetus”öğretisini yadsıdı.Bunun yerine herdevini-min içinde yeni bir yerin, yeni bir bitiş noktasının ve yeni bir biçimin olduğunu ileri sürdü. Bunların, birbirlerinin yerini alarak devinimi gerçekleştirdiği görüşünü savundu.
Onun benimsediği bu yöntem başlangıçta Occam > a karşı olan zaman ve nicelik konusundaki düşüncelerinde de görülür. Onun düşüncesine göre zaman ve nicelik usun dışında oluşan bağımsız kategorilerdir. Zaman birbiri ardınca geliştir, nicelik ise genişleyendir Bunların eş kökten gelen başka özelliklerle özdeşleştirilmesi söz konusu değildir.
Zaman bir devinim değildir, ancak zaman doğrultusu içinde devinim geçmişte veya şimdi varolabilir. Devinimin ölçüsü olduğunda, zaman hızlı ya da yavaş olabilir. Nicelik ve zaman maddeden ayrıdır. Burleigh’nin benimsediği görüşe göre evren, varlıklarını kendi kendine sürdüren nesnelerden kurulmuştur.
Yerçekimi konusunda Burleigh’nin ileri sürdüğü düşünceler Occam ile Buridanus’un görüşlerine yaklaşır.
Ele aldığı sorunlar nedeniyle, gelenekçi bir tutumu benimseyen Burleigh’nin kendinden sonra gelen tanrıbilimciler üzerindeki etkisi uzun sürmüştür.
• YAPITLAR (başlıca): De Mutena et Forma, (ö.s.), 1500, (“Madde ve Biçim Üstüne”); Summa Totius Logicae (“Genel Mantık Üstüne”); De Intentione et Remissione Formarum, (ö.s.), 1519, (“Biçimlerin Pekleşmesi ve Zayıf lama Üstüne”); De Puritate Artis Logicas, (ö.s.), 1951, (“Mantık Biliminin Arınmışlığı Üstüne”).KAYNAKLAR: A. Maier, Die Vorlâufer Galilei, 1949; A. Maier, Zuıischen Philisophie und Mechanik, 1950.
KAYNAKLAR: A. Maier, Die Vorlâufer Galilei, 1949; A. Maier, Zuıischen Philisophie und Mechanik, 1950.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi