SCHLEICHER, August (1821-1868) Alman, dilbilimci. Hint-Avrupa dilleri üzerine yaptığı araştırmalarla tanınmıştır.
19 Şubat 1821’de Meiningen’de (bugün (DAC’de) doğdu, 6 Aralık 1868’de Jena’da öldü. Tübingen Üniversitesi’nde öğrenim gördü. Sonra 1850-1857 arasında Prag Üniversite’sinde klasik filoloji, karşılaştırmalı Yunanca ve Latince dersleri verdi. Aynı dönemde Slav dillerini incelemeye başladı. 1852’den sonra bir süre Prusya’daki Litvanya köylerinde kaldı, Litvanca üzerine araştırmalar yaptı. 1856-1857 yıllarında bir sözlükle birlikte Litvanca’nm yapısı ve dilbilgisi kurallarının bilimsel bir incelemesi olan Handbuch der litauischen Sprache (“Litvanca Elkitabı”) adlı kitabını yayımladı. 1857-1868 arasında Jena Üniversitesi’nde profesör olarak görev yaptı. Bu dönemde çıkan Kompendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Spracben (“Hint Avrupa Dillerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi Elkitabı”) başyapıtı sayılır.
Schleicher, Hegel ve Danvin’den etkilenmiş, Hegel’in tarih kuramı ve Darwin’in “doğal seçme” kuramının çerçevesinde bilimsel bir dil kuramı geliştirmeyi amaçlamıştır. Ona göre dil, gelişme, olgunluk ve çöküş evreleri geçiren bir organizmadır. Bu özelliği nedeniyle de, doğa bilimlerinde kullanılan yöntemlerle incelenebilir. Schleicher Sanskritçe, Yunanca ve Latince gibi Hint-Avrupa dilleri ailesine bağlı dillerin ortak özelliklerini incelemiş ve Hint-Avrupa dillerinin türediği ilk dili, yani “kökdil”i (Ursprache) araştırmıştır. Dilleri, Darwin’in bitki türleri için yaptığı sınıflandırma doğrultusunda sınıflandıran bir model geliştirmiştir. Çeşitli dil ve lehçelerin ortak bir “kökdiP’den türeyişini açıklayan ve soyağacı kuramı (Stammbaumtheorie) adıyla tanınan bu model Hint-Avrupa dillerinin biçimbilimsel (morfolojik) sınıflandırmasının temelini oluşturur. Schleicher’in çalışmaları, Hint-Avrupa dilbiliminin ve genel olarak da karşılaştırmalı dilbilimin gelişmesinde önemli bir adım oluşturmuştur.
• YAPITLAR (başlıca): Die Sprachen Europas, 1850, (“Avrupa Dilleri”; Handbuck der litauischen Sprache, 2 cilt, 1856-1857, (“Litvanca Elkitabı”); Zur Morphologie der Sprache, 1858, (“Dilin Biçimbilimi Üzerine”); Kompen-dium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen,, 1861-1862, (“Hint-Avrupa Dillerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi Elkitabı”); Die Darwiniscbe Theorie und die Sprachwissenschaft, 1863, (“Darwin Kuramı ve Dilbilim”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi